تقسیم بندی گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز آبی

گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز آبی به سه دسته کلی تقسیم می شوند که شامل عوامل کلیدی مختلفی است:

1. گیاهانی که آب زیاد احتیاج دارند و باید خاک آنها همیشه مرطوب باشد و نباید خاک آنها خشک شود مانند نخل مرداب، مارانتا، پامچال، دراسنا، کردیلین، پیله آ و غیره.
2. گیاهانی که آب متوسط نیاز دارند و خاک آنها باید تقریبا به نسبت مرطوب باشد و خاک گلدان می تواند برای مدت کوتاهی خشک شود که این مدت نباید زیاد باشد مثل پتوس، نخل زینتی، شفلرا، پیر ومیا، شویدی، گینورا، سیسوس، برگ بیدی.
3. گیاهانی نظیر سانسوریا، کاکتوسها، برگ انجیری و گیاهان گوشتی مقاوم به خشکی آب کمتری نیاز دارند.

رطوبت هوا

رطوبت نسبی عبارتست از نسبت فشار واقعی بخار آب در هوا در دمای یکسان به فشار بخار آبی که می تواند در هوای اشباع وجود داشته باشد. به دلیل اختلاف فشار، بخار آب از یک نقطه به نقطه ی دیگر حرکت می کند. بنابراین رطوبت نسبی به واسطه ی اختلاف فشار بخار بین برگ گیاهان و هوای اطراف در تنفس گیاهان تأثیر دارد. رشد طبیعی گیاه در رطوبت نسبی بین ۲۵ تا ۸۰ درصد اتفاق خواهد افتاد. دومین اثر رطوبت نسبی، در ارتباط با واکنش ارگانیسم های بیماری زا می باشد، به عنوان مثال اكثر هاگهای بیماری زا در رطوبت زیر٪95 توانایی جوانه زنی ندارند.

رطوبت داخل گلخانه با توجه به نقش آن در افزایش کمیت و کیفیت محصول و کنترل آفات و بیماریها، باید به نحو مقتضی در حد بهینه کنترل گردد و بهترین میزان رطوبت نسبی در گلخانه ها حدود ٪75 می باشد، رطوبت نسبی کمتر از ٪60 توام با دمای بیشتر از ۲۵ درجه سانتی گراد، منجر به ریزش غنچه ها و میوه ها می گردد. اگر رطوبت نسبی بالاتر از ٪75 و دما کمتر از ۲۵ درجه سانتی گراد باشد، بیماری های قارچی افزایش می یابد. بنابراین استفاده از دستگاه رطوبت سنج الزامی است. در محیط گلخانه تامین رطوبت بسیار آسان تر از منزل مخصوصا برای گیاهان بومی مناطق استوایی می باشد و در زمستان در روزهای آفتابی (در اواسط روز) به دلیل گرم شدن هوا و کاهش رطوبت نسبی هوا گیاه دچار پژمردگی شده و به دلیل سردی خاک و کاهش میزان جذب آب توسط ریشه ها گیاه پژمرده می شود و در این زمان استفاده از سیستم میست توصیه می شود، البته استفاده مداوم از سیستم میست سبب بروز دو مشکل ۱- پاشیدن قطرات آب بر روی برگ سبب بر هم خوردن اعمال متابولیکی در گیاه می شود. ۲- قطرات آب منتشر شده روی بستر، سبب خفگی ریشه و ایجاد بیماری های قارچی و باکتریایی خواهد شد، میشود.

خشکی هوا در گلخانه ها شدت تعریق را افزایش داده و گیاهان را پژمرده می کند، علاوه بر آن، خشکی هوا در برخی از گیاهان تیره آراسه، موجب کوچک و ضخیم شدن پهنک برگها می گردد. تاثیر رطوبت در مراحل مختلف زندگی گیاهان متفاوت بوده و عملا نمی توان در این مورد اعداد دقیقی را ارائه نمود. ولی در حالت کلی رشد گیاهان جوان و ریشه زایی قلمه ها در خزانه در شرایط رطوبت کافی بهتر انجام می گیرد. در شرایط فورساژی نیز هوای مرطوب و پخش آن به صورت گرد موجب باز شدن جوانه های آزالیا و هورتانسيا و حتی گیاهان پیازی نظیر سنبل و آماریلیس می گردد. سنبل های کاشته شده برای ازدیاد، بایستی در جای تاریک و رطوبت نسبی۹۰ درصد نگه داشته شده و این عمل همراه با پاشش آب باشد.

گیاهان تیره های بروملیاسه و آراسه خواستار رطوبت ۸۰ درصد بوده و موفقیت کشت آنها در ارتباط با پاشیدن مکرر آب می باشد. لازم به ذکر است که مقدار رطوبت لازم در زمان استراحت گیاه به حداقل تقليل می یابد. بسیاری از گیاهان برگ سبز سایه دوست، خواستار رطوبت زیاد هستند، به عنوان مثال فیتونیا، کالادیوم، اسپید استرا و سرخسها و غیره را می توان نام برد. رطوبت زیاد موجب افزایش بعضی از امراض و آفات که از آن جمله بوتريتيس در مرحله گل دهی گلایول، سینررها و داوودی پاییزه قابل ذکر می باشد می گردد. بر عکس در صورت خشک بودن هوا حمله کنه ها بر روی گل سرخها، میخکها، گیاهان برگ سبز و توت فرنگی بسیار سریع بوده و موجب خسارت زیاد می گردد.

اکثر گیاهان به غیر از کاکتوسها و گیاهان به اصطلاح گوشتی در هوای گرم و خشک ناراحت میشوند. گاز بخاری، هوای اتاق را خشک می کند. نباید انتظار داشت که در اتاق رطوبتی معادل گل خانه تهیه کنیم با این وجود با وسائلی میتوان تا حدی رطوبت را تامین کرد. مثلا با گذاشتن کوزه های گلی روی رادیاتور شوفاژ و قرار دادن ظرفی محتوى تورب یا خزه بین گلدان ها به شرطی که دائما مرطوب باشد. باید به خاطر داشت که برای گیاهان گرمسیری رطوبت بهتر از حرارت زیاد است. رطوبت دادن به برگ گیاهان خیلی موثر است. برای این کار می توان در یک روز گرم تمام گلدانها را از اتاق خارج کرد و با یک دستگاه آب پخش کن برگها را شستشو داد یا در منزل اگر روی مبل ها را با پلاستیک بپوشانند می توانند به همان ترتیب با تلمبه های دستی روی برگها را خیس کنند. ممکن است گلدان گل را داخل گلدان بزرگتری دهند و میان جدار دو گلدان را با تورب یا خزه مرطوب پر کنند و مجددا در فواصلی تورب یا خزه را مرطوب نمایند، یا این که یک تشت آهنی که شش گلدان یا بیشتر در آن جا می گیرد، تهیه کرده و گلدان ها را در آن بچینند، بین گلدان ها را با خزه یا تورب مرطوب پرکنند و دائما تورب یا خزه را مرطوب نگه دارند، طریق ساده تر این که روی خاک هر گلدانی تورب یا خزه مرطوب قرار دهند. اگر عده ای از گلدان ها به طور مجتمع در گوشه ای قرار گیرند رطوبت شان بهتر حفظ می شود.

گلدان های رطوبت دوست مثل سیکلامن و بنفشه آفریقایی یا آزاله را در موقعی که حمام می روید در آن جا بگذارید. گلدان های مذکور را در تمام مدت شب از حمام بیرون نیاورید به این وسیله گلها شاداب خواهند شد. بعضی از گیاهان مانند عبائی، سانسوریا و سجافی در شرایط خشکی هوا می توانند زندگی کنند و حتی بهتر رشد می کنند. گیاهان را نباید نزدیک شوفاژ، بخاری یا مقابل دهانه کولر و در و پنجره های باز قرار داد. گیاهانی را که رطوبت زیاد لازم دارند در محفظه شیشه ای به نام تراریوم می کارند. از این وسیله علاوه بر نگهداری گیاهان گرمسیری به غیر از کاکتوس ها و سایر گیاهان گوشتی می توان برای تکثیر گیاهان دیگر استفاده کرد.

در شاسی های که به منظور تولید گل بریده ایجاد شده اند، منظور کردن سیستم مرطوب کننده ضروری است. از اولین روز کاشت گل سرخ، داوودی و میخک باید عمل تولید رطوبت به دقت انجام گیرد. شاسی های گل سرخ معمولا با استفاده از کانال های فلزی تعبیه شده در زیر سقف مرطوب می شوند. در صورتی که در شاسی های میخک و داوودی بهتر است این کانال ها در کناره ها قرار گیرند. دستگاه پخش کننده همانند نازل های وسایل سمپاشی می باشند، ولی طوری قرار داده می شوند که یکی آب را تحت زاویه ۹۰ درجه و دیگری تحت زاویه ۴۵ درجه پخش نمایند، تا کلیه قسمت ها به طور یکنواخت مرطوب گردند.

در شاسی های میخکی که عرض آن ۱۲۰ سانتی متر است از دو لوله ی پلاستیکی نازکی استفاده می شود که دارای سوراخ های بسیار ریزی به فاصله ۱۰ سانتی متر می باشند. این لوله ها را در وسط ردیف میخکها با فاصله۲۵ سانتی متر از یکدیگر قرار داده و با استفاده از آب شهری استاندارد نتیجه خوبی داده است.

برای جلوگیری از تعرق شدید گیاهان در آپارتمان ها باید؛

1. عدم قرار گرفتن در جریان هوا و منابع حرارتی.
2. هر چند وقت یک بار غبارپاشی کنید (صبح و ظهر به علت حرارت بالاتر). ۳- از گلدان های پهن و هم چنین کوتاه استفاده شود تا با افزایش سطح تبخیر رطوبت بیشتری به برگها برسد. ۴- در منزل می توانید گلدان را در داخل ظرفی که شن بادامی در داخل آن هست قرار دهید و داخل آن آب بریزید و آنها را کنار هم قرار داده تا میکرو کلیما ایجاد کند. ۵- پاشیدن آب باید هنگام صبح و عصر که حرارت محیط بیشتر است صورت گیرد؛ زیرا اگر در موقع عصر و شب انجام شود آب بر روی گیاه باقی مانده، تبخیر نمی شود و از تبادلات گیاه با محیط جلوگیری می شود، رعایت شود.

گیاهان از نظر نیاز رطوبتی به ۳ دسته تقسیم می شوند:

1. گیاهانی که در رطوبت نسبی ۷۵ ٪ تا ۹۰ ٪ مثل بنفشه آفریقایی کردیلین و انواع سرخس ها، موز، مارانتا و غیره به خوبی رشد می کنند.
2. گیاهانی که در رطوبت نسبی ٪50 تا ۷۵ ٪ مثل برگ بیدی، سیکلامن، نخل زینتی، سانسوریا و غیره رشد می کنند.
3. گیاهانی که در رطوبت نسبی 25٪ تا 50٪ مثل گیاهان تیره کراسولاسه و غیره رشد می کنند.

خاک

اندازه و نسبت مواد تشکیل دهنده خاک را بافت خاک می گویند که از روی درصد مواد معدنی موجود در هر خاک بافت خاک را می توان تشخیص داد و طرز قرار گرفتن ذرات خاک که ساختار خاک را تعیین می کند، ساختمان خاک می گویند.

خواص شیمیائی خاک مربوط به مواد غذایی و خواص فیزیکی خاک و نفوذ پذیری خاک است. تخلخل و خلل و فرج باعث تبادلات هوا در خاک می شود. خاک گلدان باید متخلخل و سبک و قابل نفوذ بوده تا در اثر نفوذ هوا، اکسیژن کافی در دسترس ریشه قرار گیرد و آب اضافی توسط سوراخ کف گلدان خارج شود.

برای این که از نفوذ ناپذیری و متراکم شدن خاک جلوگیری شود باید هر چند وقت یک بار سطح خاک را سیخک زده تا خاک متخلخل شود تا آب و هوا نفوذ کند (سله شکنی). در آن دسته گیاهان آپارتمانی دارای ریشه ی سطحی عمل سیخک زدن ممکن است به ریشه آسیب زده و معمولا در سطح گلدان به جای سیخک زدن سطح خاک گلدان را از موادی مثل پیت یا هوموس یا خاک برگ ضدعفونی شده پوشش می دهیم.

ترکیب خاک گلدان از خاک برگ + تورب + ماسه که نسبت آنها بر حسب نوع گیاه متفاوت است، یا از ترکیب خاک زراعی + ماسه + خاکبرگ + کود دامی پوسیده + تفاله چای + شلتوک برنج + کود شیمیایی + قارچ کش استفاده شود. مواد آلی نیمه پوسیده را تورب و مواد آلی کاملا پوسیده را پیت می گویند. وجود مواد آلی مثل خاک برگ و تورب در خاک گلدان بسیار ضروری بوده؛ زیرا علاوه بر این که مواد غذایی لازم برای گیاه تا حدودی فراهم می نماید موجب اصلاح بافت خاک نیز می گردد و بر جذب نگهداری خاک نقش به سزایی را ایفا می کند. معمولا خاک از سیلت، رس یا شن تشکیل شده است.

شن

شکل ذرات شن گرد و صیقلی بوده و فضای ذرات آن در مقایسه با سیلت بیشتر بوده و آب از بین ذرات آن به سرعت حرکت می کند به طور کلی ذرات هوا درون دانه های شن زیاد بوده (فضای خالی زیاد) ولی از نظر مواد غذایی و فعالیت شیمیایی پایین است.

سیلت

شکل ذرات آن بی نم و کوچک تر از رس بوده، ولی در یک حجم مساوی از سیلت و شن تعداد ذرات سیلت بیشتر از شن است. بنابراین سطح تماس سیلت بیشتر از شن و مواد غذایی کم داشته و فعالیت شیمیایی پایین دارد.

رس

بسیار کوچک و دارای بیشترین سطح تماس با آب را دارد و قدرت نگهداری بالای آب و در اثر رسیدن آب به آن چسبندگی بالا و فعالیت شیمیایی بالا بوده؛ زیرا عناصر دارای بافت سبک و متراکم و مواد آلى برای گلدان مناسب است. خاک سبک در اثر آبیاری پی در پی ذراتی که در آن وجود دارد، مواد غذایی را از دست داده و گیاه دچار کمبود شده و خاک کاملا رسی به علت عدم زهکش مقدار آبی که به خود نگه داشته بالاست و گیاه دچار کمبود اکسیژن می شود.

• خاک لیمونی: خاکی که٪40 شن ٪20 رس و ٪40سیلت دارد.
• خاک لیمونی شنی سیلتی: خاک ٪60 شن ٪10 سیلت و ٪30  رس دارد.
•  خاک لیمونی رسی سیلتی: خاک ٪10 شن ٪60  سیلت و ٪30  رس دارد.

بعضی از شیوه های اصلاح خاک شامل کودهایی ست که دارای عناصر خاصی هستند و مناسب ترین راه استفاده از موادی است که مطابق نیازهای خاک باشد. برای مثال اگر می خواهید زهکشی خاک را افزایش دهید باید به دنبال شیوه های اصلاحی مانند لیكا، پرلیت، شن بادامی و غیره باشید، یا اگر خاک شما نیاز به اسیدیته زیاد و مواد آلی مفید دارد، کودهای اسفنجی خزه دار راه حل مناسب است. زمان نیاز به نیتروژن، آب ماهی را امتحان کنید.

واکنش خاک مربوط به اسیدی یا قلیایی بودن آن بوده و به صورت pH نشان داده شده و لگاریتم معکوس غلظت یون هیدروژن در خاک می باشد و از ۰ تا ۱۴ میباشد. در محلول خاک کلوئیدهای اشباع شده توسط هیدروژن درجه pH را تعیین می کند. مثلا یک ذره ی رس که مقدار زیادی یون هیدروژن جذب می کند، تولید اسید ضعیف کرده و موجب pH پایین شده و در صورتی که ذره رسی توسط کاتیونهای معدنی اشباع شود، دارای واکنش قلیایی خواهد شد. pH مناسب برای اکثر گیاهان باغبانی بین ۶ تا ۷ است. خاکهای قلیایی با pH بزرگتر از ۹ و خاکهای اسیدی با pH کوچکتر از ۴ محیط نامناسبی را برای ریشه ایجاد می کند. برای مثال در Ph های زیاد آهن غیر قابل جذب و در نتیجه گیاه مبتلا به زردی برگها و سبز ماندن رگبرگ ها می شود.

فعالیت میکرو ارگانیسم ها خاک به ویژه باکتری های موجود در خاک نیز تحت تاثیرpH خاك است. مناطق بارانی به علت شسته شدن عناصر کاتیون بازی خاصیت اسیدی و مناطق خشک خاصیت قلیایی داشته، به استثنای گیاهان خانواده ورسک سانان مثل زغال اخته ی آبی رنگ و سایر گیاهان این گونه که اسید دوست بوده و در واکنش ۴ تا 5/4 بهترین رشد را دارند. گیاهان باغبانی 6-7=pH را می پسندند. البته برخی گیاهان مثل جوو چغندر قند و درخت گز pH بالا را تحمل می کنند. ساده ترین راه برای قلیایی کردن خاک اضافه کردن آهک بوده که به میزان تغيير pH مورد نظر و نوع ماده آهکی و ظرفیت کاتیونی خاک بستگی دارد. برای مثال خاک شنی برای مقایسه با خاک رسی با مقدار کمتری آهک تغییر واکنش می دهد برای اسیدی کردن خاک می توان از موادی مثل گوگرد و اسید سولفوریک و سولفات آهن استفاده کرد، از کودهای ازته می توان نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم برای اسیدی کردن خاک بهره جست. در خاک های معمولی ۴۵ گرم و در خاکهای رسی سنگین۶۰ گرم گل گوگرد در هر متر مربع به کار برده می شود تا pH به اندازه 5/0 تا یک درجه کاهش یابد و نیز ۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم گچ پولاریزه ای که دارای ۸۵ تا ۹۵ درصد کربنات آهک می باشد را برای یک متر مربع و ۱ تا ۳ کیلو را برای یک متر مکعب خاک می توان استفاده کرد.

نیرویی که آب را به خاک جذب می کند نیروی مکش رطوبتی خاک نام دارد، هر چه خاک، آب بیشتری داشته باشد نیروی مکش بیشتری دارد.

تبادل کاتیونی ذرات خاک یعنی رس و هوموس دارای قدرت جذب کاتیون های مختلف و تبادل یونی و هیدروژن می باشد که این عمل را تبادل کاتیونی می گویند. یا به عبارتی ظرفیت تبادل کاتیونی به میزان بار منفی ذرات خاک مربوط می شود. بر حسب واحد اکی والان بر ۱۰۰ سانتی متر مکعب بیان می شود. چون غلظت اکثر عناصر غذایی در داخل ریشه بیشتر از محیط رشد است. برای جذب مقادیر اضافی نیاز به انرژی است که از طریق شکستن قند حاصل می گردد. میزان تبادل کاتیونی رس بیشتر از مواد آلی است.

اصولا کودها حاوی نمک هستند و وقتی به خاک اضافه می شود میزان نمک خاک را افزایش می دهند. انتخاب کود مناسب کمک می کند تا غلظت نمک خاک در حد پایین حفظ شود. منظور از شاخص شوری اثری است که کودهای مختلف روی میزان شوری خاک دارند. شاخص شوری نیترات سدیم را ۱۰۰ در نظر می گیرند و شاخص شوری سایر کودها را بر اساس آن رتبه بندی می کنند.

میزان غلظت املاح موجود در خاک و سلولهای ریشه تعیین کننده انتقال مواد از محلول به داخل گیاه است و جریان آب به طرف غلظت بیشتر املاح بوده، که معمولا میزان آن در محیط خاک بیشتر از سلول های ریشه بوده و از این جهت جریان مواد از محیط ریشه به داخل سلول های گیاه است. معمولا صدمه شوری در اثر عمل اسمزی است. در اثر افزایش غلظت نمک در محیط ریشه، آب از سلولهای ریشه به محیط ریشه کشیده می شود، در نتیجه محتوایی سلول به خارج از آن کشیده میشود و گیاه دچار پلاسمولیز می شود. وقتی که پلاسمولیز در تعداد زیادی از سلولهای گیاه روی می دهد خشکی فیزیولوژی اتفاق می افتد و سلول های ریشه دچار کم آبی شدید می شود. شوری نیز باعث قهوه ای شدن نوک و حاشیه برگها، برگ ریزی، ایجاد هاله های سفید رنگ در سطح خاک و پدیدار شدن علائم ناشی از کمبود عناصر ریز مغذی می شود.

معیارهای اندازه گیری تحمل به شوری

1. بر اساس توانایی بقاء گیاه در خاکهای شور.
2. براساس رشد یا عملکرد مطلق گیاه.
3. بر اساس رشد یا عملکرد نسبی گیاه در خاک شور.
4. اندازه گیری تحمل مبتنی بر تعیین واکنش رشدی و یا عملکرد در شرایط شور است، البته این معیار بیشتر انعکاسی از قدرت است تا تحمل واقعی. رقمی ممکن است در شرایط شور عملکرد بیشتری نسبت به رقم دیگر داشته باشد، ولی در محیط نیمه شور نتیجه معکوس به دست آید. این روش نیز عاری از خطا نیست.

یک روش مناسب اندازه گیری کاهش نسبی عملکرد به عنوان تابعی از شوری خاک می باشد. تفسیر تحمل به شوری یک گیاه از طریق شیب خط و حد آستانه شوری حاصل می گردد. تحمل نسبی نمک کسری از رشد در شرایط شوری است و با رشد در شرایط غير شور مقایسه می شود.

استفاده از نشانگرهای بیوشیمیایی مانند پرولین، گلیسین بتایین و تجمع قند به عنوان معیاری برای گزینش استفاده می شوند. این امر به خاطر آن است که تحمل نمک آمیزه ای از ویژگی های متعدد ظاهری و فیزیولوژیکی می باشد. البته تشخیص این صفات بایستی در برابر یک زمینه ژنتیکی مشترک (مانند ایزولاین) به انجام رسد.

اسمولیت ها یا محلول سازگار در سیتوسول و ارگانل های سلول به عنوان محافظت کننده اسمزی و اسموپروتکتانت عمل می نمایند. این اسمولیت های سازگار ممکن است شامل یون های پتاسیم یا مواد محلول آلى باشند. شواهد نشان میدهد که در شرایط تنش اسمزی استفاده از یون ها برای حفاظت اسمزی از نظر مصرف انرژی مطلوب تر از بیوسنتز اسمولیت های آلی می باشد، ولی بسیاری از گیاهان برای تحمل تنش اسمزی، اسمولیت های آلی نظیر پرولين، بتائین، الکلهای قندی و قندهای محلول را تجمع می دهند، که به این اسمولیت های آلی، اسموپروتکانت گفته می شود. اسموپروتکتانت ها یا محلول های سازگار آلی، موادی هستند که در شرایط تنش به روشهای انطباق اسمزی که منجر به حفظ آماس می شود، سمیت زدایی انواع اکسیژن واکنش پذیر و تثبیت ساختمان پروتئین ها از گیاهان محافظت می نمایند.

برای کاهش میزان شوری خاک باید کودهای شیمیایی را به مقدار مناسب مصرف کرد. اگر غلظت نمک به حدی برسد که باعث کاهش رشد شود، باید خاک را شستشو داد تا نمک اضافی از خاک خارج شود. میزان آب مورد نیاز 8/203 تا 8/122 لیتر آب در هر متر مربع بستر می باشد و پس از ۳۰ دقیقه دومین آبیاری باید انجام شود تا نمکها از خاک خارج شود. اگر میزان نمک خاک خیلی زیاد باشد سومین و چهارمین آبیاری نیز مورد نیاز می باشد. زه کشی مناسب خاک باعث خروج نمکها میشود. به طور کلی میزان نمکهای قابل حل در خاک می تواند توسط آبیاری کافی و استفاده از محیط کشت با زهکشی مناسب کنترل کرد.

وسایل استریل خاک

استریل کردن خاک بر علیه بذر و علف هرز و قارچها و باکتریها خاک از لوله يا آب گرم و مواد ضدعفونی وسولاریزاسیون استفاده می کنیم. استریل کردن با بخار توسط دستگاه استریل کننده (پاستوریزه کننده) خاک انجام می شود. عبارت از دستگاهی است که می توان درب آن را بست و از آن لوله های سوراخ داری در خاک قرار داده و بخار آب در قسمت گرم کننده ایجاد و به لوله ها وارد شده و از این سوراخها خاک را استریل می کند. خاک باید مرطوب باشد ولی خیس نباشد، به مدت ۳۰ دقیقه در دمای ۶۰ درجه تا ۸۰ درجه سانتی گراد برخوردار شود. برای مقادیر کم خاک برای مصرف در خانه پختن خاک امکان پذیر است. خاک باید به اندازه ای گرما دیده که سیب زمینی خام در آن پخته شود. یا مخلوط خاک را در یک دیگ ریخته و مرطوب می کنیم سپس درب دیگ را روی آن قرار داده و حرارت میدهیم تا درجه حرات خاک به حدود ۷۵ تا ۸۰ درجه سانتی گراد برسد. حرارت را به مدت ۳۰ دقیقه ادامه داده و می گذاریم تا سرد شود و بعد استفاده می کنیم. این روش در منزل و در سطح کوچک قابل اجراست. هنگامی که از مواد شیمیایی استفاده می شود، در مورد مواد محلول مانند فرمالین استفاده شود. روش کار بدین صورت است؛ محلول ٪02 تجارتی با غلظت ٪40 به میزان ۲۰ تا ۴۰ لیتر در هر متر و یا ۱۰۰ لیتر در هر متر مکعب و یا گازهای دیگر را به میزان نیم یا ۲ کیلوگرم در هر ۱۰ متر مربع به خاک اضافه کرده و روی خاک را کاملا با پلاستیک پوشانده و به مدت ۴۸ ساعت نگه داری می کنند، بعد از استریل و پیش از آن خاک را تهویه کنیم، خاک مورد نظر را روی زمین پهن نموده به طوری که یک لایه به قطر حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر روی زمین پخش شود، سپس از قارچ کش هایی مثل کاپتان، ريدومیل، زینب، اکسی کلرومس، بنومیل و غیره به صورت یک لایه به اضافه حشره کشهایی مثل دیازینون، موسپیلان، لیندین، متاسیستوکس، دسیس و غیره روی خاک به طور یکنواخت پاشید و روی آن را با پلاستیک بدون منفذ پوشانده و از یک طرف پلاستیک، بخار آب داغ را وارد می نماییم تا دمای خاک به حدود ۹۰ درجه برسد بهتر است قبلا خاک را کاملا خشک کرده باشیم در این روش کلیه موجودات مفید و مضر از بین می رود. در روش طبیعی که به نام سولاریزاسیون معروف است در فصل تابستان و در داخل گلخانه خاک گلخانه را آبیاری نموده و روی آن را با پلاستیک می پوشانیم. در اثر تابش نور خورشید دمای خاک زیر پوشش تا 80 درجه سانتی گراد بالا می رود. مدت زمان این عملیات 40 تا 70 روز به طول می انجامد.

جهت بررسی امکان استفاده از ضدعفونی کردن خاک های آلوده، پوشاندن خاک با ورقه های پلاستیک و استفاده از انرژی خورشیدی در مرکز کشاورزی فنی حرفه ای کرج در سالهای متوالی(89-1386) روی عوامل بیماری زای خاک زاد گیاه خیار، مولد غده meloidogyne javanica و علفهای هرز به مدت یک ماه (۱۵ تیرماه تا ۱۵ مردادماه) انجام شد. در این بررسی ها مشاهده شد که دمای خاک در زیر پوشش های پلاستیک نسبت به خاک معمولی افزایش می یابد.

رطوبت خاک در زیر پوشش ورقه های پلاستیک تا ٪82/7 حفظ شد. با بررسی های که در جعمیت کل قارچ های موجود و به طور جداگانه بر روی عوامل بیماری زای قارچی نام برده توسط محیط کشت انتخابی به عمل آمد مشاهده گردید که در تیمارهای پوشیده با ورقه های پلاستیک به طور جداگانه و یا در تلفیق با کود حیوانی و یا قارچکش هایی چون بنومیل و ریدومیل جعمیت قارچها کاهش می یابد. بیشترین تنزل در تیمار پوشش پلاستیک در تلفیق با کود حیوانی مشاهده شد و عوامل قارچی نام برده به ترتیب 16/93، 33/94، 87/69 و كل قارچ هاتا25/٪77 نسبت به شاهد کاهش یافتند. نتایج حاصل از وضعیت آلودگی در بوته های خیار نشان میدهد که کم ترین آلودگی مربوط به تیمار تلفيقی پوشش پلاستیک و کود حیوانی (گاوی) با 5/8 درصد و پس از آن تلفیق با قارچ کش ریدو میل با 85/13 درصد می باشد و پس از این دو پوشش ورقه های پلاستیک به تنهایی قرار می گیرد. تغییرات قابل ملاحظه ای نیز در جمعیت کل نماتدهای موجود اعم از پارازیت و ساپروفیت در اثر تیمارهای مختلف مشاهده شد. تلفیق ورقه های پلاستیک و کود حیوانی حدود ٪83 قادر به کنترل نماتدهای مولد غده و جمعیت غالب Meloidogyne javanica گردید. تمام علفهای هرز موجود در زیر پوشش پلاستیک تقریبا نابود گردیدند. فقط علف هرز اویارسلام و شیر تیغی به ترتیب به میزان ۵3/۵9 و 6۴/4۴ درصد کاهش یافتند. در یک جمع بندی کلی به نظر می رسد که استفاده از ورقه های پلاستیک و کود حیوانی نه تنها بوته میری را به طور قابل توجهی کاهش می دهد، بلکه قادر است نماتدهای مولد غده را کنترل نماید، علفهای هرز را نابود کند و ازدیاد رشد در گیاه را به وجود آورد.

آلاینده ها

متداول ترین آلاینده ها عبارتند از مواد فتوشیمیایی، اکسیدان ها، اتیلن، دی اکسید سولفور، فلوراید، آمونیاک و آفت کش ها، گاز اتیلن در اثر احتراق گازها یا سوختهای مایع ایجاد می شود. چنانچه غلظتppm 1یا کمتر باشد باعث آسیب به برخی از گیاهان می شود. دی اکسید سولفور به وسیله ی احتراق سوختهای سولفوردار تولید می شود. اکثر گیاهان چنانچه در غلظت ppm1 از این ماده به مدت ۱ الی ۷ ساعت قرار گیرند به آنها صدمه وارد خواهد شد. بخار جیوه حتی در غلظتهای خیلی کم، به گیاهان آسیب می رساند، فنولیک ها نیز برای گیاهان مضر بوده و به گیاهان صدمه می زنند و مانند ترکیبات بی ثبات، گلبرگها و برگها را خواهند سوزاند.

دی اکسید کربن

دی اکسید کربن ماده ی اولیه ای است که همراه با آب برای عمل فتوسنتز لازم می باشد. این ماده اغلب یک عامل محدود کننده در محیط گلخانه می باشد. در گلخانه های بسته و محصور، غلظت دی اکسید کربن ممکن است قبل از روشنایی روز ppm400-450 باشد ولی بعد از مدت کوتاهی پس از ایجاد روشنایی به ppm150 نزول می کند. در حالی که هوای بیرون حدود ppm300  دی اکسیدکربن دارد. دی اکسیدکربن بوسیله روزنه های برگ گیاه جذب می شود، نسبت جذب بستگی به چندین عامل دارد که شامل غلظت، مرحله ی رشد، دما و شدت نور می باشند. همه گیاهان در مقابل افزایش سطح CO2 واکنش نشان می دهند که البته تمام این واکنش ها ممکن است سودمند نباشند. اثرات توام سطوح بالای CO2(ppm1500)، دمای بالای روز و سطح بهینه ی نور، زمان بین جوانه زنی و برداشت را برای برخی محصولات تا مقدار 50 درصد کاهش می دهد. علاوه بر این افزایش سطخ CO2 باعث افزایش کیفیت محصول و افزایش بازدهی و رشد گیاه خواهد شد.

با توجه به نقش دی اکسید کربن در افزایش فرآیند فتوسنتز و نهایتا افزایش عملکرد و با توجه به این که حداقل تبادلات گازی بین محیط داخل گلخانه با فضای باز اطراف (به خصوص در فصول سرد سال) صورت می گیرد تأمین دی اکسید کربن گل خانه از طرق مناسب (تهویه مناسب، استفاده از مولدهای دی اکسید کربن با اولویت استفاده از سوخت گازی و غیره) بسته به نوع محصول تولیدی ضروری می باشد. افزایش سطح دی اکسید کربن بسته به نوع محصول ppm 300می باشد. معمولا غلظت معمول دی اکسید کربن موجود در محیط داخل گلخانه با استفاده از دستگاه CO 1500باعث افزایش محصول می شود. در گلخانه CO سنجش دی اکسید کربن متر ضروری می باشد.

یکی از نکات موفقیت در گلخانه ها اندازه غلظت Co2 می باشد. هر چه حرارت بالاتر می رود غلظت Co2 بالا می رود که گیاه وارد فاز رویشی می شود و سطح سبزینگی و فتوسنتز در گیاه افزایش پیدا می کند. گاز Co2 چند سالی است که هم تراز با دیگر عوامل قرار می گیرد و در کشت های گلخانه ای به عنوان تعادل کننده نقش بسیار زیادی دارد. در گلخانه ها مهم ترین گاز مورد استفاده Co2 است ولی به عنوان آلاینده نام برده نمی شود. با توجه به فرمول فتوسنتز 6O2+6CO2 + 6H20-C6H120 هر چقدر طرف چپ معادله بیشتر باشد محصولات افزایش می یابد. در گلخانه ها به طور مصنوعی Co2 تزریق می کنند یا به عبارت دیگر غنی سازی Co2 صورت می گیرد. مقدار Co2 در فضا حدود ۲۰۰۰ تا ۱۵۰۰ ppm را می توانند تحمل کنند. مهمترین فاکتور برای تغذیه Co2 داشتن نور کافی، دمای مناسب بین ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتی گراد، وجود گل خانه های کاملا مجزا و ایزوله، سن گیاه یعنی حداکثر مصرف Co2 و حداکثر بازدهی را داشته باشند. غیر از Co2 گازهای دیگری نیز در گلخانه ها یافت می شود. دور این گل خانه ها سنسورهایی وجود دارد که نسبت به افزایش مقدار گاز حساس هستند و با افزایش، آن را از گلخانه ها خارج می کنند. مهم ترین سنسورهای مورد استفاده سنسورهای حساس به نیتروژن و حساس به گوگرد می باشد.

یک گل خانه دار دارای گلخانه ای با ابعاد ۳۰ متر عرض، ۶۰ متر طول و ۳ متر ارتفاع بوده و نوع پوشش گلخانه آن پلی اتیلن دولایه می باشد. او می خواهد ۱۲۰۰ پی.پی.ام CO2 را برای این گلخانه فراهم کند در صورتی که شدت مصرف C02 توسط گیاهان 8/0 لیتر بر ساعت بر متر مربع از ساعت کف گلخانه باشد. اولا میزان CO2 بایستی تولید شود را محاسبه کنید. دوما چه مقدار نفت سفید یا گاز LP در هر ساعتی بایستی استفاده شود. (میزان C02 تولیدی در اثر سوختن نفت سفید ۱65/۱۳۹۹ است).

افزایش Co2 باعث بروز اثر گلخانه ای می شود؛ یعنی نور با طول موج کوتاه جذب می شود و انعکاس آن با طول موج بلند از جو عبور نمی کند و به Co2 برخورد کرده و باعث افزایش دمای کره زمین می شود. افزایش Co2 برای فرآیند فتوسنتز تا حدی مفید می باشد ولی از حدی که می گذرد اثر مسمومیت خواهد داشت. در شهری مثل تهران شرایط فرض می شود که به این صورت است: نور به اندازه کافی وجود دارد، در ابتدای فصل بهار بارندگی مناسب و آب کافی وجود دارد، Co2 نیز به اندازه کافی و به اندازه ای که به گیاه لطمه نزند وجود داشته و درخت با برگ های سبز رویش دیده می شود ولی بحث اصلی مربوط به کودهای مهم مانند فسفر و ازت خواهد بود که بدون اینها گیاه رشد بی مورد کرده و در مقابل انواع بیماری ها بسیار حساس است و ازتی که در این گیاهان تشکیل می شود توسط باران های اسیدی بوده و به این وسیله وارد گیاه می شود. اگر غلظت ازت در باران های اسیدی زیاد باشد باعث میشود که برگهای گیاه بسوزد که البته در سوزنی برگها بیشتر اتفاق می افتد. درختانی که در فضای سبز کاربرد دارند بیشتر گیاهانی هستند که نسبت به غلظت بالای Co2 حساسیت زیادی از خود نشان نمی دهند. اگر گیاه مواد غذایی کافی در اختیار داشته باشد، ازتی که توسط باران اسیدی جذب می کند، همراه با آب زیاد خواهد بود و بیشتر حجم برگ را آب تشکیل میدهد و باعث می شود غلظت تانن در گیاه افزایش یابد و شیره ی گیاه شیرین می شود که انواع بیماریها در گیاه به وجود می آید، در این صورت مواد غذایی با دستگاهی به گیاه تزریق می شود؛ زیرا گیاه از ریشه قدرت جذب مواد غذایی را نخواهد داشت.

سرعت هوا

سرعت هوا، بسیاری از عواملی را که در رشد گیاه مؤثر هستند مانند عمل تنفس، تبخیر، دمای برگ و دی اکسید کربن قابل دسترس را تحت تأثیر قرار می دهد. استفاده از فن های افقی و جت فن ها باعث توزیع یکنواخت CO2 و خشک کردن سطح برگها خواهد شد. به طور کلی سرعت هوا بین fi/min ۵۰ تا ۲۰ در میان سطوح برگ جذب دی اکسید کربن را بهبود می بخشد. هنگامی که سرعت هوا ft/min ۱۰۰ باشد جذب دی اکسید کربن را بهبود می بخشد. هنگامی که سرعت هوا fi/min ۱۰۰ باشد جذب CO کاهش می یابد و در سرعت Ft/min200 رشد متوقف می شود.

سازگاری گیاهان زینتی با محیط داخلی منزل، باغ و باغچه

مفهوم سازگاری یا تطابق با محیط عبارت از واکنش مناسب موجود زنده نسبت به شرایط محیطی است. میزان حرارت در منزل باید طوری تنظیم شود که گیاه شانس زندگی کردن را داشته باشد. اکنون که در بعضی منازل شوفاژ هست باید انواع به خصوصی از گیاهان زینتی را در منزل پرورش داد. اگر برگ فیکوس شما می ریزد و یا برگهای سیکلامن زرد می شود، نباید فورا آنها را دور ریخت بلکه باید علت آن را شناخت. اگر به طور مرتب آب سرد به گلدان سیکلامن بدهیم برگهایش خیلی زود زرد می شود. با وجود این مسلم است که بدون دقت و کوشش شما، هیچ گونه عملی تضمین نمی شود.

دسته ای از گیاهان با بعضی از شرایط محیطی از قبیل خاک، رطوبت، روشنائی و خشکی هوا سازگارتر و کم توقع ترند و در قبال تغییرات آنها غالبا عکس العمل مناسب دارند. در صورتی که ارقام دیگر حساس ترند و در صورت تغییرات زیاد شرایط زیستی، از بین می روند. گل هائی که پرورش دهندگان به بازار عرضه می کنند، به طرقی از طبیعت جمع آوری شده اند و مهم آنست که ما محیط زیست طبیعی این گیاهان را بشناسیم. البته بسیاری از گل ها به تدریج خود را با محیط جدید سازگار می کنند ولی آن کیفیت و مرغوبیت و احتمالا استفاده ای را که با توجه به شناخت سازگاری با محیط زیست حاصل می شود به دست نمی آورند. پس در درجه اول باید احتياجات گیاهانی را که می خواهیم در منزل پرورش دهیم بشناسیم. پرورش دهنده باید مطلع باشد که گل، سیکلامن، بنفشه آفریقایی، سرخسها و آفلاندرا و گیاهان خانواده آناناس که جنگلی هستند، محیط مرطوب لازم دارند. کاکتوس و سایر گیاهان به اصطلاح گوشتی، که بافت ضخیم داشته و بیابانی هستند و در مناطق خشک و گرم و در روشنائی شدید عمل آمده اند، به هیچ وجه امکان رویش در باغ و باغچه را ندارند ولی احتمالا اگر بخواهند در منزل آنها را نگه داری کنند، به خصوص در فصل زمستان باید به آنها خیلی کم آب بدهند و آنها را در محل روشن نزدیک پنجره قرار دهند، هر چند در این مورد استثناهائی وجود دارد. تفکیک گیاهان رطوبت دوست و خشکی پسند به خصوص برای تولید کنندگان و گل فروشان حائز اهمیت است؛ زیرا در گلخانه ها و مغازه های گل فروشی محیط مرطوب آماده است و نباید این دو نوع گیاه با هم نگهداری شوند (یعنی گیاه رطوبت دوست و گیاه خشکی پسند) چون بافت های انواع کاکتوس و نباتات گوشتی در محیط مرطوب نرم می شوند و وضع طبیعی خود را از دست می دهند. بعضی از گل ها، سایه پسندند و بعضی به تغییرات شب و روز حساسند. اگر دسته ای از گلها مثل گل داوودی را که مخصوص مناطق جنوبی هستند و در روزهای ۱۲ ساعته گل می کنند، به مناطق شمالی ببرند، که در تابستان طول روز به ۱۶ ساعت می رسد، گل نمی کند. مگر این که طول روز کوتاه شود. به عبارت دیگر این دسته از گیاهان در اوائل مهر، که طول روز کوتاه می شود گل می کنند. در سالهای اخیر هزاران هزار گیاه در اثر عدم آشنایی و مهارت مردم هم چنین در اثر عدم سازگاری با محیط در منازل از بین رفته اند ولی با شناسائی گیاهان مقاوم و مهارت در طرز پرورش آنها عده ای از گیاهان زینتی را می توان در خانه نگه داشت.

برای تفکیک بین گلخانه ای گیاهان در یک محیط متناسب از لحاظ گرما، روشنائی و رطوبت عمل آیند و محیط خشک و کم نور اتاق های منازل و آپارتمانها برای آنها مناسب نیست. گیاهانی که در منزل نگهداری می شوند باید بتوانند با شرایط داخلی منزل سازگار شوند. ممکن است در منزل بخاری یاشوفاژ باشد و میزان حرارت بالا و پائین برود، دریچه ها ممکن است باز و بسته شوند یا روشنایی لازم در منزل موجود نباشد. به این ترتیب گیاه با بودن شرایط نامساعد وضع نامتعادلی پیدا می کند و نیاز به حرارت و رطوبت مناسب گل خانه را دارد.

شما نمی توانید به خاطر نگهداری گلدان های مناسب منزل تان را عوض کنید ولی لااقل میتوانید گلدان های متناسب برای منزلتان بخرید. در زمستان اگر شما در یک اتاق سرد زندگی می کنید و هنگام شب بخاری یا شوفاژ را خاموش می کنید، باید گیاهان مقاوم به سرما در اتاق داشته باشید. در صورتی که اتاق تان تاریک است و نور کامل آفتاب ندارید، از گیاهانی که گل نمی کنند و فقط برگشان زینتی مثل فیلودندرون استفاده کنید. هرگیاهی نیازهای غذایی خود را از طریق ریشه و برگها تامین می کند، علاوه بر این برگها باید تنفس کنند. بنابراین به هوا احتیاج دارند ولی از جریان هوا ناراحت می شوند. سرد و گرم شدن ناگهانی محیط، روشنائی شدید و روشنائی کم همه عواملی هستند که در زندگی گیاه موثرند. در هوای آزاد گیاهان مقاومت خود را برای این گونه شرایط آماده کرده اند. ولی در داخل منزل وقت بیشتری لازم است و برای این که احتیاج گیاه تامین شود باید آن چه را که مساعد است فراهم کنید و آن چه مناسب نیست حذف نمائید. گیاه را نباید یک مرتبه و غفلتا از محیط تاریک و سایه دار در روشنائی شدید آفتاب قرار داد. در این صورت برگهای قدیمی و کهنه می سوزند و فاسد می شوند و برگهای جدیدی که با موقعیت و محل جدید سازش دارند روی گیاه رشد می کنند. درباره سازش انواع گیاهان و اکثر برگها که در مقابل نور خیلی شدید قرار گرفته اند مثال های زیادی می توان آورد. شما در فصل زمستان گلدان فیکوس و سرخس و غیره را در داخل منزل نگه میدارید، اینها سرسبز و شاداب هستند، ولی در بهار وقتی که درجه حرارت هوا زیاد می شود، غفلتا آنها را در آفتاب شدید و در هوای آزاد قرار می دهید. این تغییر ناگهانی برگهای کهنه را از بین می برد. دلیل این موضوع واضخ است؛ زیرا سازش برگ ها به روشنائی فقط در موقع رشد برگ است. وقتی که برگ به حد بلوغ رسید، یعنی کامل شد دیگر سازشی وجود ندارد. در علم گیاه شناسی، این موضوع ثابت شده است. گیاهانی را که به هوای گل خانه عادت دارند، نباید غفلتا به محل تاریک و سرد و خشک اطاق ببرید. خوشبختانه تولید کنندگان گل و گل فروشی ها به این موضوع توجه دارند و گلدان ها را از گل خانه گرم به گل خانه سردتری می برند تا انساج آنها محکم شود و به این طریق گیاهان نسبتا مقاومی به دست آورند تا در موقع انتقال به منزل صدمه ای نبینند.

تنظیم کننده های رشد

آخرین فاکتور رشد، تنظیم کننده های هستند که مواد شیمیایی هستند که به مقدار بسیار ناچیز در یکی از اندامهای گیاهی تولید و در همان اندام یا اندام های دیگر مصرف می شوند. اگر این مواد داخل گیاه تولید شوند به نام هورمون نام گذاری می شوند ولی اگر در بیرون تولید شده و به طور مصنوعی ایجاد

شوند و در گیاهان باعث ایجاد اثر شوند به نام تنظیم کننده نام گذاری می شوند که به آنها تنظیم کننده های رشد گیاهی می گویند. تنظیم کننده ها به دو دسته تقسیم میشوند:

1. ترغیب کننده های رشد
2. بازدارنده های رشد

ترغیب کننده ها به سه دسته آكسينها، ژیبرلین ها، سایتوکینین ها تقسیم می شوند.

اکسین ها

مهم ترین گروه هورمونی که در رشد و نمو گیاه موثر است اکسین ها هستند و خواص آن ریشه زایی قلمه های سخت ریشه زا و همچنین در کشت بافت ایجاد یک توده سلولی می کند و هم چنین در تنک کردن گل ها استفاده می شود و کاربرد دیگر آن مبارزه با علفهای هرز اطراف درختان و چمن ها است. اکسین ها بسته به کاربردشان ممکن است عملکردهای گوناگون داشته باشند مثلا Z-M-D برای علف کش ها استفاده می شود و در کشت و در بافت برای القای ریشه استفاده میشود.اکسینهای , IAA 2-4-D, NAA, I.B.A از مهم ترین اکسین هاییست که در بازار وجود دارند. اکسین های اول و چهارم در مقادیر کم برای کشت بافت استفاده می شود و D-2-4 در مقادیر زیاد برای علف کشی استفاده می شود و قسمت دوم و سوم نیز برای ریشه زایی استفاده می شود. از I.B.A و IAA با غلظت 5/0 تا ۲ در هزار برای قلمه های علفی و ۵ تا ۱۰ در هزار برای قلمه های خشبی استفاده میشود. در صورتی که مقدار مصرفی اسید نفتالین استیک باید کمتر باشد. نحوه ی استفاده از هورمونها به سه روش الف- روش پودري ب- روش فرو بردن سریع ج- خیساندن (روش کند) می باشد.

ایراد روش پودری این است که میزان زیادی مصرف می شود و برای گیاهانی استفاده میشود که از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه مانند گیاهان نوئل آبی و درخت لاله باشد. برای این که از اثرات سوء غلظتهای زیاد جلوگیری شود آن را با پودر بی اثر مخلوط می کنند. بدین منظور ابتدا پودر هورمون را در ظرف کوچک مسطحی به ارتفاع ۱ تا ۲ سانتی متر می ریزند. سپس مقطع پایینی قلمه های آماده شده را با ملایمت در آب فرو برده و پس از تکان دادن وارد ظرف پودر می کنند. در این عمل مقداری پودر هورمون دار به مقطع قلمه چسبیده و قلمه آماده کشت می گردد. عمل کشت باید بلافاصله انجام گیرد.

در روش فرو بردن سریع محلولی از هورمون با غلظت معين تقريبا PPM ۵۰۰۰ درست شده و انتهای قلمه را به مدت ۲۰ تا ۴۰ ثانیه در محلول نگهداری کرده و بلافاصله كشت می کنند. و روش خیساندن به این صورت است که مقدار مصرف هورمون بسیار ناچیز PPM10 است ولی مدت نگهداری گیاه در هورمون زیاد میشود و برای بذرکاری بیشتر استفاده می شود.

در روش سريع ابتدا مقدار هورمون مورد نظر را در الکل اتانول حل کرده و چند ثانیه بدون حرکت آن را روی میز قرار داده و اگر بلور حل نشده در آن وجود نداشت، آماده خواهد بود و بعد به تدریج آب را روی آن اضافه می کنیم. مثال: حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ پی.پی.ام از هورمون I.B.A در رشد Gorals alba موثر خواهد بود.

بارزترین اثر اکسین ها همان اثر بر رشد طولی سلول هاست که خود سبب بروز علائمی همچون نورگرایی، زمین گرایی به صورت معینی می شود. از اثرات بسیار مهم دیگر اکسین ها نقش آن در تقسیم سلولی، تولید ریشه، ایجاد لایه جداگر (لایه ای که سبب جدایی دمبرگ و دم گل و دم میوه از محل اتصال می شود)، گل انگیزی و تولید و رسیدن میوه و ایجاد چیرگی جوانه انتهایی، بکرزایی یا پارتنوکارپی و رشد شاخه های جانبی میباشد.

معمول ترین نوع اکسین که در پیکره گیاهان یافت میشود ایندول تری استیک اسید است. عامل مهم در چگونگی اثر اکسینها وابسته به غلظت آن و بافت هدف است. برخی اندامها مثل ریشه به مقادیر کم اکسین، سریع واکنش نشان می دهند ولی ساقه ها برعکس این حالت را دارند.

1. تنک کردن و جلوگیری از ریزش گل و میوه: از طریق به هم زدن تعادل هورمون بین بخش مورد نظر و ساقه (گیاه) و ایجاد لایه جداگر عمل می کند.
2. ریشه دار کردن قلمه ها: رشد سریع و یکنواخت ریشه در برش (بريدن) به وسیله به کارگیری اکسین تسریع می شود. یک نوع اکسین رایج در گیاهان بنام IAA میباشد که معمولا به کار می رود، ولی عیب آن ناپایداری و تجزیه می باشد. خوشبختانه اکسین های سنتتیک مثل NAA و IBA که نسبت به IAA پایدارترند و انواع پودری و محلولهای ریشه که حاوی مقادیری از اکسین در دسترس می باشد مثل  Hormex پودر ریشه ۱ محتوى 1/0درصد IBA در پودر تالک برای اکثر محصولات گلخانه ای پودر ریشه ۲ محتوى۳۷/ ۰ درصد IBA و ۳ شامل 8/0 درصد IBA است. سایر ترکیبات ریشه ای شامل بیش از یک نوع اکسین یا سیتوکینین ها و یا قارچ کش ها و سایر مواد شیمیایی است به طور مثال ®Rootone شامل بنزیل آدنین (BA) و NAA قارچ کش ها و سایر مواد غير اختصاصی است. ترکیبات ریشه ای بیشترین تأثیرشان بر گونه ای است که ریشه به طور طبیعی به وجود می آید ولی ریشه آن آهسته خواهد بود. کم ترین اثر آن در گونه هایی است که رشد سریع است. برای جلوگیری از انتشار بیماری ها می توان پودر ریشه را به وسیله گردگیر به کار برد.
3. جلوگیری از نرک ها و پاجوش ها: اغلب پس از هرس شدید برخی گیاهان تعداد زیادی شاخه های غیر بارور به نام نرک تولید می شود که در انواع زینتی سبب بروز بد شکلی و تراکم ناخواسته می شود. بنابراین اگر محل زخم با NAA محلول پاشی شود یا رنگ آمیزی شود از رشد نرک ها جلوگیری می شود.
4. گل انگیزی و تولید میوه: این بخش بیشتر مربوط به میوه کاری و غیره می شود، ولی در مورد گیاهان تیره آناناس می توان با کاربرد اکسین عمل گل انگیزی و تولید گل را شاهد بود.
5. کشت بافت: در کشت گیاهان مواد طبیعی و سنتتیک متعددی به کار می رود. کشت بافتی فرآیندی در تکثیر گیاهان در محیط آزمایشگاهی است که مواد مختلف تنظیم کننده رشد مثل اکسین، سیتوکینین و جیبرلین که در رشد و تکثیر گیاهان موثر است به کار می رود.

جیبرلین ها

امروزه بیش از ۱۳۴ نوع جیبرلین شناسایی شده که در کل به دو گروه ۲۰ کربنی و ۱۹ کربنی تقسیم شده اند. از آن جا که فرمول جیبرلین ها بسیار پیچیده است هنوز به طور مصنوعی تولید نشده اند و از عصاره نوعی قارچ به نام جیبرلا حاصل می شوند. در درون گیاهان نیز جیبرلین ساخته می شود که مراکز ساخت آنها عبارتند از: انتهای ساقه، قسمت فعال ریشه، برگهای جوان و میوه های در حال رشد و به ویژه بذور نارس (در حال رشد و نمو) است. جیبرلین ها داخل گیاه به صورت غیرقطبی حرکت می کند و به راحتی از طریق آوندهای چوبی به بخش بالایی گیاه منتقل می شوند. معمول ترین انواع جیبرلین ها که به صورت تجاری مورد استفاده قرار می گیرند شامل ,GA7 و ،GA4 و GA3 می باشد.

جیبرلین ها گروهی از مواد هستند که برای ترغیب و رشد رویشی گیاهان استفاده می شود، مهم ترین این هورمونها GA3 (اسیدژیبرلیک) ماده ای سفید رنگ است که حلال آن آب می باشد. مهمترین وظیفه جبیرلین ها در رشد طولی سلول ها است و مخالف گل دهی در واقع می باشد، وظیفه دیگر آن جایگزین سرما است در بذرها و غده های گیاهان است. پس کاربردهای آن:

1. افزودن رشد سبز و جایی که می خواهیم مانع تشکیل گل در گیاهان شویم.
2. جایگزینی سرما: به منظور برطرف کردن نیاز سرمایی است؛ زیرا بسیاری از بذرهای گیاهان برای جوانه زنی به یک دوره ی سرما نیاز دارند از ۱۰۰ ساعت تا ۱۷۰۰ ساعت، اگر امکان برقرار کردن این مقدار سرما نباشد بذر گیاه به مدت معین ۴۸ تا ۹۲ ساعت در یک غلظت معین در این هورمون خیسانده میشود و بعد از بیرون آوردن با آب شستشو میشود و بلافاصله کشت می شود. اثرات جیبرلین ها ازدیاد رشد و تولید مثل گیاهان از طريق طويل ساختن فواصل میان گره ای ساقه هاست. به طوری که با پاشش مصنوعی آن می توان شاهد رشد طولی گیاهان پاکوتاه بود. گل انگشتانه ی ارغوانی به طور طبیعی در سال دوم و پس از گذراندن دوره ی سرما در روزهای بلند گل می کند. اگر بر روی روزت های آن محلولی به غلظت ۵۰ تا ۲۰۰ میلی گرم در لیتر اسید جیبرلیک به کار برده شود، در اولین سال کاشت مبدل به گیاه ساقه دار شده و در شرایط روز کوتاهی گل می کند.
3. طویل شدن ساقه ها: جیبرلین اسید در طویل شدن ساقه در امر درخت آرایی بنت القنسول، ژرانیوم و فوشيا به کار می رود. ساقه هایی که به وجود می آید ممکن است ضعیف و شکننده باشد که با به کار بردن اسپری GA3

PPM) ۲۵۰) به میزان ۳ تا ۵ بار در هفته برای پیش گیری از این امر می توان آنها را با چوب بست.جیبرلین اسید باعث معکوس شدن اثر زیاد مهارکننده های رشد بر کشتها می شود. جیبرلین ها قادرند بسیاری از گیاهان دو ساله بدون ساقه دارای حالت رزت را که جهت گل دهی نیازمند سرما هستند را وادار به تولید ساقه گل دهنده کنند. شکستن دوره استراحت در بذرهای بسیاری از گونه های گیاهی که معمولا نیازمند یک دوره سرما جهت جوانه زنی هستند نیز از اثرات جیبرلین هاست. با خیساندن این بذرها در محلول جیبرلین می توان جوانه زدن آنها را تسریع کرد. به صورت کاربردی جیبرلین (ppm ۲۰۰-۱۰۰۰)، سیتوکینین (ppm ۱۰۰) و اتیلن (فلورل) در تحریک جوانه زدن بذر در بعضی گونه های گیاهان به کار می رود. سرعت جوانه زدن در بذر بسته به نوع گیاه و اندازه بذر متفاوت است، جیبرلین ها می توان به اثر و رشد میوه ها، تأخیر در پیری اندامها (ولی در برخی گیاهان مثل لوبیا پیری را تسریع می کند) و تغییر بر جنسیت در خیار و غیره اشاره کرد. جیبرلین همچنین می تواند جایگزین روزهای بلند شده و می تواند گیاهی را تحت روزهای کوتاه رشد کرده وادار به گلدهی کند. در نهایت می توان چنین گفت که معمول ترین کاربرد جیبرلین ها استفاده آنها در افزایش طول ساقه و وادار کردن گلها به رشد می باشد. اسید جیبرلیک قادر است مرحله جوانی بعضی از گیاهانی را کاهش دهد که در این مرحله به طور طبیعی قادر به تشکیل گل نیستند. در سرو نقره ای با استفاده از غلظت مناسبی از اسید جیبرلیک، می توان مخروطهای نر را زودتر از موقع طبیعی به وجود آورد. در این موارد، انتقال گیاه از فتوپریود روز بلندی به شرایط روز کوتاهی ضروری نمی باشد، ولی در مورد مخروطهای ماده ی گیاه، آن را در شرایط روز کوتاهی قرار داد. در بسیاری از گیاهان بی تفاوت به فتوپریودیسم، مثل کوکب، سلوی و اطلسی استفاده از جیبرلین ها زمان شکوفا شدن گل را به جلو انداخته و یا تعداد گل های تولید شده را زیادتر می نماید. اگر بر روی گل شمعدانی، کوکب، سلوی در ابتدای شکوفا شدن، جیبرلین مصرف شود، گلها پر پشت تر شده و تعداد آنها نیز بیشتر می شود. اما در هورتانسيا باعث کاهش تعداد گل میشود.

سیتوکینین ها

حدود ۸۲ سال پیش برای اولین بار علائم وجود چنین ماده ای توسط هابرلنت شناسایی شد و سپس در سال ۱۹۵۵ دانشمندی بنام میلر موفق به استخراج ماده متحرک تقسیم سلولی از اسپرم شاه ماهی شد و آن را کینتین نام نهاد. در سال ۱۹۶۴ این ماده از بذر ذرت و سپس جوانه های چند گیاه دیگر استخراج شد و زآتین نامیده شد. امروزه سیتوکینین ها هم به صورت مصنوعی و هم طبیعی وجود دارند در حقیقت سیتوکینین در تمام مراحل زندگی گیاه، رویش دانه، تشکیل دانه موثرند. آنها بر روی متابولیسم عمومی گیاه به ویژه فعالیت آنزیمها و کوآنزیم ها، در پیدایش اندامکهای درون سلولی و نقل و انتقال مواد در درون سلول، سنتز RNA و DNA و پروتیین و به طور کلی تمام گیاه موثرند. تولید سیتوکینین ها در نقاطی از گیاه انجام می شود که تقسیم سلولی به طور مثال در حال انجام باشد این نقاط شامل: جوانه ها، برگهای جوان و میوه های در حال رشد می باشد و علاوه بر این در شیره خام بسیاری از گیاهان نیز مقادیر زیادی سیتوکینین یافت می شود. بررسی ها نشان می دهد ساخته شدن این مواد در ریشه ها (نوک ریشه ها ) و انتقال آن از طریق آوندهای چوبی به سایر اندامهای گیاه می باشد.

کاربرد سیتوکینین ها برای موارد لوکس است و در درخت کاری کاربرد چندانی ندارد. مهم ترین این هورمونها عبارتند از کینیتین، زآتين، BAP و اسید کلریدریک و حلال ها می باشد. هورمون سیتوکینین برای جلوگیری از پیری گیاه برای مصارف گل شاخه بریده که قیمت آن خیلی بالا باشد و برای شاخه زنی گیاهان کاربرد دارد. استعمال کینیتین، جوانه هایی را در سطح برگ بگونیا و سنت پولیا ایجاد می کند.

1. تقسیم سلولی و اندام زایی: توانایی بازایی گیاهان از کالوس یک ابزار بیوتکنولوژی است که جهت انتخاب گیاهان مقاوم به شوری، خشکی، پاتوژنها، علف کش ها امروزه استفاده می شود، بنابراین به علت خاصیت سیتوکینین ها آنها به صورت گسترده ای در کشت بافت مورد استفاده قرار می گیرند.
2. جوانه زنی بذر، طویل شدن سلول و اندام آنها: طویل شدن سلولها به علت جذب آب توسط آنهاست، جذب آب زمانی صورت می گیرد که پتانسیل اسمزی کاهش یابد. کاهش پتانسیل اسمزی بر اثر تبدیل لیپیدهای ذخیره ای به قندهای احیاست که کنترل این مرحله به واسطه سیتوکینین می باشد، همچنین بذوری چون کاهو جهت جوانه زنی نیازمند نور هستند که سیتوکینین می تواند جانشین نور شده و بذور را در تاریکی به جوانه زنی ترغیب کند.
3. رشد و نمو جوانه ها: کنترل غالبيت انتهایی توسط تعادل درونی میزان اکسین و سیتوکینین صورت می گیرد که می تواند به دو علت باشد: کاهش فعالیت و اثر آنزیم تجزیه کننده اکسین (IAA اکسيداز) در جوانه های جانبی و نیز وجود سیتوکینین سبب ایجاد حالت یک منبع مصرفی در جوانه های جانبی شده و ویتامین ها، مواد غذایی و معدنی به آنها وارد شده و سبب رشد و نمو آنها می شود.
4. تأخیر در پیری اندام ها و گل ها و غیره: سیتوکینین ها به علت تأثیری که در ساخته شدن اسیدهای هسته ای و پروتئینها دارند و قادرند پیری را در برگها و سایر اندامهای گیاهی به تاخیر بیندازند. کاربرد دیگر سیتوکینین ها در طولانی کردن عمر گل های بریده و سبزی های برگی در مراحل بعد از برداشت می باشد. به عنوان مثال با قرار دادن ساقه گل های بریده شب بو در محلول ppm ۵۰- ۲۵ سیتوکینین عمر گلدانی یا پس از برداشت آنها زیاد شده و در آینده شاید شاهد استفاده این مواد جهت سبزی های خوراکی باشیم. در حال حاضر در باغبانی در کشت بافت گل هایی مثل داوودی و میخک استفاده از سیتوکینین ها امری عادی است که به طور تجاری کاربرد دارد.
5. خنثی کردن غالبيت انتهایی: از سیتوکینین ها در خنثی کردن غالبيت انتهایی در حسن يوسف، فلفل زینتی و غیره در کل تولید بوته هایی با شاخساره های منشعب و متراکم که بازار پسندی خوبی داشته باشد.

بازدارنده های رشد

در جاهایی استفاده می شود که هدف ما جلوگیری از رشد رویشی و وادار کردن گیاه به رشد زایشی می باشد، مثلا گل کاغذی که به شرایط شوری و خشکی مقاوم است و در شرایط معمولی رشد طولی بسیار خوبی دارد برای جلوگیری از این رشد از آلاريا S.A.D.H محلول پاشی صورت می گیرد و یک سوم انتهای شاخه به گل تبدیل می شود، غلظت محلول باید ۸ تا ۱۰ هزار PPM باشد مثال دیگر این است که در فضای سبز برای تولید داوودی های پاکوتاه از این هورمون استفاده می شود. بلاستوكولین ها در داخل میوه هایی مانند سیب، هلو، گوجه و انگور وجود دارند. که در حقیقت هورمون پیری گیاهان می باشند. بلاستوکولین در غلظت های بسیار کم یعنی به مقدار یک پی. پی. ام بر روی غنچه های گل میخک تاثیر کرده و از باز شدن آنها جلوگیری می کند.

اتیلن

اتیلن در شرایط عادی به صورت گاز می باشد که حدود یک قرن پیش بدون آگاهی از اثر هورمونی  آن جهت سبز زدایی مرکبات و رساندن موز و خرما استفاده می شده است. استیلن و پروپیلن نیز تا حدودی دارای اثرات اتیلن هستند ولی چون منشاء گیاهی ندارند و اثر خیلی کمتری دارند در این دسته قرار نمی گیرند. استفاده از اتیلن به علت گازی بودن در ابتدا محدود و خاص نقاط سر بسته بود ولی با کشف اتفن در دهه ۱۹۶۰ این مشکل برطرف شد و با پاشش این ماده به سر شاخه ها و غیره در باغ بررسی اثرات اتیلن ناشی از آن ساده تر و آسان تر شد، چون اتفن پس از جذب در سلول ها به اتیلن و کلرو فسفات تجزیه می شود. به تجربه ثابت شده است که هر یک از اندام های گیاهی تحت شرایطی خاص توان تولید اتیلن را دارند. میزان تولید این ماده در گیاهان تا حد زیادی تحت تاثیر عوامل محیطی و هورمون های دیگر است به عنوان مثال ثابت شده که در خیلی از موارد کاربرد اکسینها سبب افزایش تولید اتیلن می شود و به همین دلیل این احتمال وجود دارد که اکسینها برخی از اثرات خود را از طریق تولید اتیلن اعمال می کند. نحوه تولید و حرکت اتیلن در گیاه در مقایسه با سایر هورمون ها ۳ تفاوت عمده دارد:

• بر خلاف بقیه که در نقاط خاصی از گیاه تولید می شوند، اتیلن در هر موضعی که شرایط باشد تولید می شود.
• حرکت اتیلن در گیاه به صورت پخشیدگی گازی در فضای بین سلولی است.
• در هورمون های دیگر بالا رفتن غلظت هورمون سبب کند ساخته شدن آن هورمون می شود در حالی که اتیلن اتوکاتالیزور بوده یعنی به مجرد این که بافتی در برابر مقدار کمی اتیلن قرار گیرد بی درنگ شروع به تولید مقدار بیشتری از این ماده می کند.

اتیلن باعث شکستن رکود بذرها و جوانه ها و غده های در حال ركود که آنها را وادار به جوانه زنی و رشد می کند. در گلدهی گیاهانی مانند آناناس و انبه و بروز جنسیت گل در گیاهان مانند خیار، اتیلن اثرات بارز دارد. یعنی این گیاهان را (آناناس) به طور همزمان وادار به گل دهی می کند و خودش یک عامل گل انگیزی است. مهم ترین اثر اتیلن که امروزه بیشترین مقدار مصرف اتفن را به خود اختصاص داده، تسریع در رسیدن میوه های روی درخت و درون انبار، صرفه جویی در نیروی لازم برای جداسازی میوه ها از درخت و سهولت برداشت مکانیکی است (برای رساندن میوه هایی مانند موز، مرکبات و گوجه فرنگی در انبار هم استفاده می شود.) در بخش گل کاری از اتیلن به صورت تجاری برای کنترل ارتفاع، گل انگیزی و کنترل ریزش گل و میوه و برگ ویا جلوگیری از گل دهی استفاده می شود. اتیلن در بالا بردن عمر انباری گل ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. مهم ترین عاملی که عمر گل را محدود می کند، تولید اتیلن است. سال ها گذشت تا دانشمندان متوجه شدند که این گاز نقشی هورمونی ایفا می کند و عامل پیری به حساب می آید یکی از کارها در بالا بردن عمر گل جلوگیری از تولید اتیلن در آنهاست. در یک گل که بریده می شود، انتهای آن از عوامل بیماری زا پر می شود و هم چنین جذب آن و مواد غذایی مانند ساکاروز مختل می شود. نقش مثبت اتیلن در رسیدن میوه است هر چه میزان اتیلن کمتر باشد عمر انباری گل افزایش می یابد. برای کاهش اتیلن راه های زیادی وجود دارد.

1. جلوگیری از ایجاد خراش در گیاه.
2. برداشت در زمان مناسب صورت گیرد: گل ها در دوره هایی تولید اتیلن آنها به حداکثر می رسد مثلا میخک با باز شدن تمام گل میزان تولید اتیلن آن حداکثر است و بهتر است در هنگام خرید از غنچه ها استفاده شود ولی گل های دیگر فقط روی پایه مادری باز می شوند و میزان تولید اتیلن آنها در حالت باز شده و غنچه مقاومت ندارد. مانند گل ژربرا، داوودی، گل مریم را زمانی برداشت می کنیم که یک سوم غنچه ها باز باشد. گل گلایل باید یک یا دو گل آن باز شده باشد.
3. تیمارهای حمایتی (پس از برداشت گل): مهم ترین ماده ای که به شکوفا شدن کمک می کند مواد قندی است. برای این منظور از ساکاروز و وایتکس یا هر ماده ضد عفونی کننده دیگر مثل الكل اتیلیک یا اتانول از ۱ تا ٪8 حجمی ظرف مورد استفاده، استفاده می شود و تولید اتیلن کم می شود، و بیماریها رشد نمی کنند.
4. ترکیبات نقره: مانند نیترات نقره، تیوسولفات نقره STS است که ترکیبات سمی است و امروزه استفاده از آنها ممنوع شده است. تیوسولفات نقره از جمله موادی است که از اثر اتیلن جلوگیری کرده و پیری گلهای بریده و محصولات گلدانی را به تاخیر می اندازد. برای مثال بذور شمعدانی را با ۱ میلی مول STS محلول پاشی می کنند زمانی که جوانه های گل شروع به رنگ گیری کرده (درست قبل از باز شدن گلها) به منظور جلوگیری از ریزش گلبرگها در زمان عرضه به بازار. به خاطر مشکلات محیطی ناشی از استفاده MCP, STS (متیل سیکلو پروپن) جایگزین آن شده است. MCP زمانی موثر واقع می شود که به میزان ۲۰ قسمت در بیلیون استفاده شود. به علت گازی بودن این ماده کاربردش در گلخانه های بسته قبل از بسته بندی گل ها و غیره می باشد. MCP به صورت پودر در دسترس است که با مخلوط کردن آن با آب گازی تولید می شود که مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده می تواند روی اکثر گیاهان گل بریده و گلدانی که به تیمار STS پاسخ مثبت داده اند، مورد استفاده قرار می گیرد.
5. ترکیبات AL: بهترین آن سولفات SO2)3AI2/AI) که در سطح وسیع استفاده می شود.
6. ترکیبات كبالت: که از تولید اتیلن جلوگیری می کنند.
7. Hydrony Quinoline Ciractel Sulfate
8. قرص آسپرین :که pH محیط را پائین می آورد و جذب آوندی در pH پائین افزایش می یابد به مقدار کم از آن استفاده میشود.
9. اسید سیتریک به مقدار ۲۰۰ تا ۳۰۰ پی. پی. ام.
10. اسید آبسیسیک (ABA): اسيد آبسیسیک از سایر بازدارنده های طبیعی گیاهان حدود یک صد مرتبه قوی تر

است و فرایندهایی مانند:

• رکود بذر و جوانه ها و نیز ریزش اندام ها را کنترل می کند. واضح است که این اعمال با همراهی هورمون های دیگر گیاهی انجام پذیر است. مثال در تنظیم و کنترل رکود بذرها و جوانه ها، تعادل بین آبسیسیک اسید و جیبرلین ها بسیار مهم است. بدین معنا که عوامل محیطی (مثل کمبود مواد معدنی، خشکی خاک، روزهای کوتاه و سردی هوا) که باعث ایجاد رکود می شوند.
• باعث افزایش میزان اسید آبسیسیک و کم شدن جیبرلین ها می شود. بر عکس این، روزهای بلند و سرمای زمستانه سبب رفع رکود میشود. خنثی کردن باعث غالبیت انتهایی و جلوگیری از رشد جوانه انتهایی نیز در مواردی که بر اثر اسید آبسیسیک حاصل می شود به دلیل اثر متقابل این ماده با اکسین میباشد.
• سیستم دفاعی در برابر تنش ها: گیاهان در مواجهه با استرس خشکی، کمبود اکسیژن و مواد غذایی، میزان اسید آبسیسک درونی را بالا می برند و در حالت عادی آن را کاهش می دهند که خاصیت به سیستم دفاعی گیاهان اشاره می کند.
• پیشبرد روند پیری و هدایت و کنترل ذخیره فتوسنتز توسط برگهاست. همانند اتیلن، جهت ساخته شدن اسید آبسیسیک، محل خاصی درون گیاه وجود ندارد و تمام اندام ها بر حسب نیاز می توانند به تولید این ماده بپردازند. نقل و انتقال این هورمون مانند اکسین ها و جیبرلین و سیتوکینین ها در بافت های آوندی صورت می گیرد.
• فعلا از لحاظ تجاری اسید آبسیسیک در گل کاری کاربردی ندارد. ولی در بخش باغبانی گاه جهت طولانی کردن دوره رکود بذرها و جوانه ها، یا برای گل انگیزی در گیاهان روز کوتاهی که تحت شرایط روز بلند پرورش یافته اند و یا کوتاه نگه داشتن گیاهان چوبی به کار برده می شوند.
• مواد شیمیایی کم کننده رشد (به تأخیر انداختن رشد با مواد شیمیایی): مهار کننده های رشد به صورت معمول و رایج به کار می روند و مواد مهم شیمیایی در تنظیم رشد گیاهان در گل کاری می باشند. در محصولات گل کاری مختلفی سه مرحله رشد گیاه مشاهده می شود.

1. مرحله رشد ابتدایی که آهسته است و بلافاصله بعد از قلمه زدن به وجود می آید.
2. رشد سریع گیاهان و طویل شدن.
3. رشد آهسته نهایی که همراه با تولید مثل و رشد گل می باشد.

استفاده موثرتر از مواد به تأخیر اندازنده رشد در موقعی باید باشد که قبل یا در طی مرحله رشد سریع گیاه به کار رود و اگر گیاه رشد کافی کرده باشد کاربرد این مواد نمی تواند آن را کوچک نماید و کاربرد در هنگام این مواد اثر کمی در رشد نهایی آن دارد. برای به کار بردن صحیح این مواد ثبت رشد طولانی گیاه مفید است. معمولا این مواد باید چندین بار در طول مراحل رشد به کار روند. کاربرد این مواد باعث ضخیم شدن ساقه و متراکم تر و مستحکم تر شدن جوانه های سبز می شود. این خواص در گیاه باعث می شود تا در موقع جابه جایی و فروش و عرضه، گیاهان آسیب کمتری ببینند و همچنین تعداد گل های گیاه هم افزایش می یابد. انواع مهارکننده های رشد عبارتند از:

B-Nine (دامینوزید)

بیشترین موادی است که باعث به تأخیر انداختن رشد می شود و به طور رایج به کار می رود و به میزان ppm ۱۵۰۰-۵۰۰۰ در گیاهان داوودی، exacum ،Crossandra، گاردنیا، هورتانسيا، کالانکوئه، اطلسی و تعداد دیگری از گیاهان به کار برده می شود. B-Nine موقعی بیشترین تاثیر را دارد که جوانه به صورت مرطوب به مدت ۱۲- ۸ ساعت باقی بماند و پاک کردن و شستشوی گیاه در این مرحله باعث کاهش تاثیر این مواد می شود.

سایکوسل (chlorme quent)

به صورت تیپیک به میزان ppm ۱۵۰۰-۵۰۰۰ در گیاهان بگونیا، بنت القنسول و محصولات دیگر به کار می رود. می توان به صورت اسپری یا محلول آن را به کار برد. چون جذب این ماده آهسته است معمولا اگر جوانه به مدت ۱۲- ۸ ساعت با این اسپری مرطوب شود بیشترین تاثیر را دارد. به منظور تکمیل اثر این مواد شستشوی سرشاخه ها نباید صورت گیرد. در گیاه بنت القنسول سایکوسل حداقل به مدت ۲ هفته و بعد از pinch کردن در زمانی که شاخه های اصلی در حد ۴ سانتی متر می باشد به کار می رود. می توان سایکوسل را با B-Nine مخلوط کرد تا اثر سینرژیک آن که از اثر هر یک از این دو ماده بیشتر است به دست می آید. در مواردی که کنترل رشد طولی بیشتر مد نظر است این مخلوط را میتوان به کار برد. هم چنین در آب و هوای گرم یا مسمومیت ناشی از سایکوسل می توان دفعات آن را به نصف تقلیل داد و هر ۴-۳ روز یک بار از آن استفاده کرد.

Ancymidol) A-rest)

به میزان ppm ۱۰۰ – ۲۵ به صورت تیپیک این ماده با میزان کمتر در گیاه plugs به کار می رود ممکن است این محلول A-rest به صورت اسپری یا محلول به کار می رود.

paclobutrazol) Bonzi) و uniconazol) sumagic)

به میزان ppm ۱-۵۰ به صورت تیپیک در گیاهان

rest A- در هیبریدهای لیلیوم، فریزیا، لاله و تعداد دیگری از گیاهان گلدانی به کار می رود.Bonzi روی رزهای گلدانی مینیاتور، شیپوری، فریزیا، هیبریدهای لیلیوم و انواع دیگری از گونه ها به کار برده می شود. Bonzi و

Sumagic به صورت اسپری یا محلول به کار می روند. مواد شیمیایی باید با ریشه یا ساقه در تماس باشد. برای این که از طریق برگها به طرف بالا و نوک ساقه ها منتقل نمی شود، هر دو این مواد شیمیایی به سرعت به طرف داخل جریان می یابد. Bonzi و sumagic باید با احتیاط به کار رود. اگر به این میزان زیاد به کار رود گیاه رشدی نخواهد داشت. اندازه گیری، مخلوط کردن و به کار بردن آن باید به تدریج با تعداد کم به کار رود.

Ethephon) Florel)

به طور معمول به صورت اسپری به میزان ppm ۵۰۰-۲۰۰۰ در گیاهان نرگس و زنبق در طی روزهای ۳-۱ روز بعد از انتقال به کار می رود. گونه های مختلف گیاهان به لحاظ حساسیت نسبت به هورمون های به تاخیر اندازنده متفاوت هستند. در گونه های خاصی حساسیت نسبت به این مواد بالاست، و باید بر اساس راهنمای موجود در هر مورد به کار رود.

کنترل غیر شیمیایی رشد طولی گیاه

هر چند سالها این مواد مهار کننده رشد در صنعت گل کاری به کار رفته است ولی محدودیتهای مصرف آن در سبزیجات و سایر گیاهان خوراکی مثل گوجه فرنگی، فلفل و گیاهان بوته ای و نگرانی های استفاده از این مواد به علت به خطر انداختن سلامت جان کارگران و مصرف کنندگان سبب شده است که از روش های کنترل غیر شیمیایی به علت مزایای بیشمار آن استفاده کنیم.

انتخاب خاک زراعی

اولین قدم در کنترل غیر شیمیایی طول گیاهان، انتخاب صحیح خاک زراعتی است معمولا اكثر خاک این گلخانه ها حالت محدود می باشد. اکثر خاکی که در پرورش بنت القنسول به کار می رود حالت فشرده و محدود را دارد.

نور

گیاهان باید در محلی قرار گیرند تا حداکثر نور مورد نیاز به آنها برسد. در مورد هر گیاه میزان نور و شدت آن متغیر است مثلا در بنت القنسول که نیاز به نور زیاد دارد در محیط گلخانه ای با نور کم معمولا با فایبر گلاس و پلی اتیلن دوبل پوشانده شده است رشد خوبی ندارد، تغییر در میزان نور می تواند در میزان رشد و طول گیاه موثر باشد. لامپهای نئونی با نور مادون قرمز دور یا استفاده از فیلترهای آغشته با سولفات روی در مسیر اشعه خورشید باعث کاهش رشد طولی و قد کشیدن قسمت های بین گره ای می شود. دست کاری کردن کیفیت نور به وسیله فیلترها در کنترل رشد طولی گیاه موثر است و ممکن است در آینده سودمند باشد.

روش های کشت

قلمه زدن، زدن نهال ها در خاک، بستن و سایر فعالیتهای تولید محصول باید به صورت برنامه ریزی شده و بر اساس جدول زمان بندی باشد. به طور مثال انجام عمل قطع ریشه و یا تخم ریزی (بذرافشانی) بعد از قلمه زدن باعث بلندتر شدن طول گیاه می شود. در بسیاری موارد می توان انجام عمل بریدن و بستن گیاهان گونه های مختلف را موقعی انجام داد که به اندازه کافی رشد طولی کرده باشند. در گیاهان بوته ای مانند گل حنا، اطلسی، بگونیای مومی و ختمی ژاپنی و شمعدانی می توان عمل بریدن را انجام داد تا گیاه دوباره گل بدهد این گیاهان ۴-۲ هفته قبل از عرضه باید نگهداری شوند.

سایز ظروف

گیاهان عموما رشد بیشتری در ظروف بزرگ تر دارند، در حجم کمتر خاک و ظروف کوچک تر رشد گیاه هم کمتر خواهد شد ولی دفعات آبیاری بیشتری لازم دارند. استفاده از زمین های مسطح و تقسیم بندی شده به فضاهای کوچک باعث کنترل رشد گیاه می شود ولی اگر به مدت طولانی در این محل ها نگهداری شوند اندازه آنها خیلی کوچک خواهد شد.

محدودیت های تغذیه

روش های بالا بر میزان رشد طولی گیاه موثر است. کاربرد زیاد مواد مغذی باعث افزایش اندازه گیاه و به خصوص ساقه آن می شود. گیاه ایمپیشین به طور مثال به خوبی به محدودیت مواد مغذی با کم شدن طول آن جواب می دهد. کاهش میزان ازت باعث کم شدن رشد تعدادی از گونه های گیاهی می شود به خصوص اجتناب از مصرف زیاد ترکیبات آمونیوم نیتروژن باعث رشد سریع و شاداب شدن گیاه می شود. تکنیک محدودیت مصرف فسفریک روش اختصاصی تر در محدودیت های مواد مغذی است. روش هایی چون آب زیاد دادن و پاک کردن و تکان دادن، این اساسا در سبزیجات بوته ای کاربرد دارد. قبل از کاشت و پیوند استفاده از محلولهای کم فسفر باعث کم شدن سرعت رشد گیاه می شود و اگر خیلی رشد آهسته باشد می توان مقدار کمی فسفر را اضافه کرد. تمام گیاهان باید ۵-۴ روز قبل از عرضه با محلول های با فسفر زیاد حاصل خیز یا بارور شوند. ممکن است این اقدامات باعث کاهش کیفیت گیاهان شوند و به همین دلیل این اقدامات باید توسط یک فرد پرورش دهنده مجرب انجام شود.

استرس آب

طول بعضی از گیاهان بوته ای به علت پژمرده شدن روتین در گیاه محدود می شود. می بایست

تا ۵-۴ روز قبل از عرضه به صورت منظم آبیاری شود. پژمرده شدن باید تا حدی ادامه یابد که تخریب زیادی در گیاه منجر نشود. پژمردگی گل و گلبرگ و برگ به علت آبیاری زیاد در بعضی گیاهان ممکن است به وجود بیاید. بهره گیری از افراد با تجربه در تعیین میزان آبیاری باعث جلوگیری از تخریب گیاهان می شود. این روش ها در گوجه فرنگی به کار می رود. برگهای زرد و پژمرده، افتادن گل و برگ و پوسیدگی ریشه می تواند ناشی از آبیاری زیاد در برخی گیاهان باشد. پاک کردن و تکان دادن در برخی گیاهان انجام این کارها باعث ضخیم شدن تنه و کم شدن فاصله بین جوانه ها می شود. این روش عموما به منظور کنترل ارتفاع گیاهان بوته ای چون گوجه فرنگی، بادمجان، خیار و هندوانه استفاده میشود. هم چنین این روش برای داوودی و لیلیوم نیز موثر گزارش شده است. برای مثال یک روش بدین صورت است که ۱۰-۵ سانتی متر فوقانی گیاه را یک یا دو بار در روز به مدت ۲۰ دقیقه پاک کنید. اگر این روش به تأخیر بیافتد زمانی که گیاهان مسن تر هستند ممکن است به برگ های گیاهان آسیب وارد شود.

DIF

با تغيير اختلاف دمای شب و روز می توان به کنترل ارتفاع گیاهان مختلف دست پیدا کرد. بر طبق اندازه گیری های انجام شده بر روی ساقه بدین نتیجه رسیده اند که درصد بالایی از طویل شدن ساقه در اوایل صبح یعنی بلافاصله بعد از طلوع آفتاب اتفاق می افتد. بنابراین کاربرد دماهای خنک برای حداقل ۲ ساعت در اوایل صبح درست قبل از طلوع آفتاب طول ساقه را کاهش خواهد داد. البته نکته حائز اهمیت در ارتباط با امکان استفاده از این روش این است که درجه حرارت به اندازه کافی کنترل شود یعنی این روش در آب و هوای گرم و یا در طول تابستان در بسیاری از مکانها عملی و کاربردی نیست. این روش در اکثر گیاهان پیازی چون لاله، زنبق، نرگس و یا گیاهان خانواده خیار موثر نیست، این روش علاوه بر تاثیر روی ارتفاع گیاه، اندازه و تعداد گل را در تعدادی از گونه ها تحت تاثیر قرار می دهد. کنترل اختلاف دمای روز و شب بسیار حائز اهمیت است، فرضا اختلاف زیاد دمای روز و شب در لیلیوم کلروز و پیچیدگی برگ را تحریک می کند و یا در این شرایط سطوح نیتروژن و کربوهیدرات گیاهی کاهش می یابد. که این وقایع منجر به زرد شدگی برگهای لیلیوم پس از برداشت و سوختگی حاشیه براکته و ریزش Cyathia در بنت القنسول می شود.

مواد شیمیایی مورد استفاده برای ایجاد انشعاباتی جانبی

چندین ماده از این دست وجود دارد که به روش های مختلفی عمل می کنند.

فلورل (اتفن)

سبب تکامل شاخه های جانبی بدون ایجاد آسیب روی مریستم های انتهایی می شود. این ماده از انگیزش گل جلوگیری کرده و جوانه های جوانه گل را نابارور خواهد کرد و رشد رویشی را تحریک می کند. این ماده روی انواعی از گونه های گیاهی چون آزاليا، داوودی، فوشيا، شمعدانی و گل حنا، Verbena, Lantana و غیره استفاده شده است.

آكسل (محتوی سیتوکینین مصنوعی)

شاخه های جانبی را تحریک به رشد کرده و گاهی به منظور افزایش شاخه های جانبی گره های پایینی در گیاهان رز و میخک استفاده می شود.

آتریمک (dikegulac sodium)

این ماده به طور موقت از طویل شدن شاخه ها جلوگیری کرده و سبب تحریک رشد در شاخه های جانبی می شود و روی گیاهانی چون آزالیا، بگونیا heimalis Begonia clerodendron، فوشيا، گاردنیا، شمعدانی، کالانکوئه، Lantana و شفلرا مورد استفاده قرار گرفته است.

مواد شیمیایی مورد استفاده به منظور تکامل گل

استعمال خارجی مواد تنظیم کننده رشد که گل دهی را تحت تاثیر قرار میدهند از دو طریق ۱- به وسیله تحریک انگیزش گل و تکامل آن. ۲- تنها به وسيله تحریک تکامل گل است. در مسیر اول مواد شیمیایی آزاد کننده اتیلن به منظور انگیزش جوانه گل در خانواده آناناس مورد استفاده قرار گرفته است. به همین ترتیب B-Nine و سایکوسل به منظور تحریک و انگیزش جوانه گل روی شاخه های آزالیا به طول ۵-5/2 سانتی متر استفاده شده اند. که البته این جوانه ها هنوز نیازمند تیمارهای سرمایی، جیبرلین و یا روز بلندی به منظور و تکامل و گسترش جوانه های گل بوده اند.

موادی که تنها باعث تکامل جوانه های گل می شوند

جیبرلین در گل آزالیا می تواند جایگزین تیمار سرمایی شود بدین ترتیب که اگر آن را با غلظت pmm 1000به صورت اسپری به مدت ۵ هفته به کار ببریم، باز شدن جوانه های بالغ گل را سبب شده ایم. جیبرلین به منظور تکامل دم گل و افزایش یکنواختی در گلدهی سیکلامن مورد استفاده قرار گرفته است. در شیپوری، خیساندن یا اسپری کردن غده ها با جیبرلین منجر به افزایش تعداد گل و هم چنین تسریع در تکامل و ظهور گل شده است.

کاربردهای دیگر هورمون ها در باغبانی از شکستگی و قطع و افتادن و جدایش شکوفه و گل و میوه جلوگیری می کند. از ریشه دار شدن باقلا و لوبیا هنگام برداشت محصول جلوگیری می کند. رشد میوه را تسریع و مقدار محصول را افزایش می دهد. تا حدی باعث کاهش تخم میوه ها و محصولات خم دار مانند هندوانه و پرتقال می شود (البته اگر در مرحله بیداری درخت و یا کاشت بذر و گلدهی و نیز در مرحله رشد، هورمون زده شود.) کاربرد هورمون باعث رسیدن کامل میوه می شود و برای محصولاتی چون بادمجان و خیار باعث قلمی شدن آنها می گردد و تا حدی خاصیت ضد باکتری و قارچ دارد و با ترکیب با قارچ کش ها و آفت کش ها اثر آنها را بیشتر می کند. چنان چه همراه کودها مصرف شود، اثر کودها بیشتر خواهد بود. افزایش طول لوله گرده افشانی، افزایش میزان محصول، جوانه زنی سریع، شکوفه دهی سریع، جلوگیری از افتادن زودرس میوه و تولید میوه بزرگتر و با کیفیت تر و بهبود رنگ میوه ها، برای پیش خیساندن بذرهای هندوانه، خربزه، بادام زمینی، کلم و دیگر بذرهای صیفی جات و غلات به کار می رود. باعث رشد و افزایش مقدار برداشتی صیفی جات، سبزیجات و غلات می شود. تولید میوه هایی چون سیب، پرتقال، گلابی، نارنج، نارنگی (مرکبات)، انگور و هلو، شلیل، انجیر، آلو سبز، آلو برغانی و پسته و بادام و گردو و دیگر میوه ها با کمیت بیشتر و کیفیت عالی است.

کاربرد به صورت اسپری بر روی غنچه، شکوفه و گل برای تولید میوه های بزرگتر و کاربرد به صورت اسپری بر روی برگها به جهت رشد و افزایش برگها و پهن تر شدن، مقاوم و شاداب گشتن آنها و افزایش ساقه ها و تقسیم سلولی گیاه می شود. و با کودها و قارچ کش ها و آفت کش ها به جهت افزایش اثر به صورت متقابل است. هورمون باعث تسریع جوانه زایی و ریشه زایی بذرها و هسته ها، قلمه ها و گیاهان می شود. تقویت بذر، مقاومت بذر بر علیه بیماری و عوارض جانبی است.