اصطلاح استریلیزاسیون به حذف کلیه سلولهای زنده، به ویژه میکروارگانیسم ها شامل باکتری ها، قارچ ها و سایر عوامل زنده که تنها با میکروسکوپ قابل مشاهده هستند، اطلاق می شود. این موجودات ممکن است بیماری زا یا مفید باشند که رشد گیاه را بهبود می بخشند.
اصطلاح پاستوریزاسیون به حذف عوامل بیماری زا و بذر علفهای هرز گفته می شود. در این حالت فقط قارچ ها، باکتری ها، حشرات و بذر علف های هرز از بین می روند و موجودات مفید زنده باقی می مانند.
به علت شرایط نیمه گرمسیری حاکم بر گلخانه (گرم و مرطوب) رشد عوامل بیماری زا در گلخانه خیلی زیاد است. کشت مداوم باعث گسترش بیماری ها می شود.
اهداف ضدعفونی
– حذف عوامل بیماری زا
– حذف نماتدها
– حذف حشرات
– حذف علف های هرز
روش های ضد عفونی
الف – ضد عفونی با بخار (Steam Pasteurization)
این روش ارزان، ساده، سریع و موثرتر از ضدعفونی با مواد شیمیایی است. در این روش زه کشی و هوادهی خاک بهبود می یابد. بخار با دمای بالا باعث تشکیل مواد شبیه سیمان می شود که ذرات کوچک خاک را به هم چسبانده و ذرات بزرگ تشکیل می شود و ساختمان خاک را بهبود می بخشد. اگر خاک بعد از بخاردهی شخم زده شود،
ذرات بزرگ خاک به ذرات ریز تبدیل شده و در نتیجه زهکشی و هوادهی کاهش می یابد.در این روش ورتیسیلیوم کنترل می شود.
روش کار
آماده کردن محیط کشت
آماده کردن محیط کشت شامل نرم کردن محیط کشت جهت افزایش قابلیت نفوذ است. انتقال حرارت از منافذ بیشتر از هدایت از طریق ذرات است. مرحله بعد مرطوب کردن محیط کشت است که باعث انتقال حرارت می شود.
میزان آب باید به اندازه ای باشد که هنگام کشت محصول مورد نیاز است (در حد ظرفیت زراعی). رطوبت اضافی باعث افزایش هزینه می شود، چون گرمای مورد نیاز برای گرم کردن یک کیلوگرم آب ۵ برابر یک کیلوگرم خاک است. مرطوب کردن محیط کشت 1-2 هفته قبل از ضدعفونی موجب جوانه زنی بذر علف هرز (نیلوفر، کیسه کشیش و گل راعی )می شود و در این حالت در اثر دماهای پایین تر از بین می روند (این بذرها دماهای نزدیک ۱۰۰ درجه سانتی گراد را نیز تحمل می کنند).
تولید بخار
بخار توسط دیگ بخار تولید می شود. جهت افزایش یک درجه سانتی گراد دمای هر یک مترمکعب محیط کشت گلخانه، به ۳۸۱ کیلوژول تا 6/1 مگاژول انرژی نیاز است. هرچه دمای اولیه محیط کشت کمتر باشد، مقدار انرژی حرارتی لازم برای ضدعفونی کردن افزایش می یابد. برای ضدعفونی یک متر مکعب محیط کشت به ۵۰۰۰۰ کیلوکالری تا ۲۰۸ مگاژول انرژی حرارتی نیاز است( هر متر مکعب محیط کشت نیاز به ۹۶ کیلوگرم بخار نیاز دارد). بازده این روش 50 درصد است (بقیه در دیگ، لوله انتقال، دیواره سکوی کشت و پوشش به هدر می رود). خروج بخار از دیگ بخار نباید با فشار زیاد باشد و بخار با فشار 9/6 کیلوپاسکال ( 07/0کیلوگرم بر سانتیمتر مربع ) وارد محیط کشت شود. فشار مناسب در دیگ بخار باید ۱۰۰۰ – ۷۰۰ کیلوپاسکال (7-1/0 کیلوگرم بر سانتی متر مربع) باشد.
توزیع بخار تولید شده به داخل بستر
بخار از طریق لوله های سوراخ داری که در زیر خاک (عمق 15-20 سانتی متر) یا نوعی شیلنگ های منفذدار کرباسی که در سطح محیط کشت قرار می گیرند، توزیع می شود. بخار در لوله هابیشینه تا 150-225 متر طول موثر است. اگر عرض بستر ۹۰ سانتی متر باشد، یک لوله بخار و اگر عرض بستر 2/1 متر باشد دو لوله انتقال بخار نیاز دارد. می توان از لوله های زهکش سوراخ دار برای توزیع بخار استفاده نمود.
پوشاندن بستر
باید محیط کشت با پلاستیک پوشانیده شود تا بخار محبوس شود. زیر سکو باید سوراخ باشد (سوراخ زهکشی کافی است) تا بخار پس از گردش در تمام قسمت های محیط کشت از این سوراخها خارج گردد. اگر دیواره خارجی بستر صاف باشد، پوشش را از دیواره های سکو به اندازه ۳۰ سانتی متر آویزان می کنند و نیازی به بستن آن نمی باشد. به محض تماس بخار با سطح داخلی پوشش، متراکم شده و آن را مرطوب می سازد. لایه آبی که بین سطح رویی بستر و سطح داخلی پوشش تشکیل می شود موجب چسبیدن این دو سطح شده و هنگام تزریق بخار از بلندشدن آن جلوگیری می کند. اگر سطح محیط کشت ناصاف باشد، لازم است پوشش روی آن با قراردادن شیی سنگین روی پوشش محکم شود.
مدت بخاردهی
ضدعفونی بستر معمولا در دمای ۸۲ درجه سانتی گراد و به مدت ۳۰ دقیقه انجام می شود. چون اغلب باکتری ها و قارچ های مضر، بذر علفهای هرز، نماتدها و حشرات در این دما از بین می روند، بنابراین بهتر است این عمل در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد به مدت ۳۰ دقیقه انجام شود، تا به میکروارگانیسم های مفید که با ارگانیسم های مضر در رقابت هستند، صدمه ای وارد نگردد. همچنین در این دما آمونیاک کمتری آزاد می شود. اگرچه در این دما بذر علفهای هرز از بین نمی رود، اما چنانچه مدت ضدعفونی بیش از ۳۰ دقیقه به طول انجامد و محیط کشت مرطوب باشد، اکثر قارچ ها و باکتری های مضر از بین می روند.
وقتی دمای سردترین نقطه محیط کشت به ۶۰ درجه سانتی گراد رسید، به مدت ۳۰ دقیقه به محیط کشت دمای ۶۰ درجه سانتی گراد داده می شود. در طی این مدت دمای محیط کشت معمولا تا ۱۰۰ درجه سانتی گراد (دمای بخار آب) افزایش می یابد.
در ضدعفونی محیط کشت سکوی کاشت، پایین ترین دما متعلق به آخرین نقطه نفوذ بخار است (نزدیک دیواره خارجی). به همین جهت باید دماسنجی در سردترین نقطه قرار داده شود. همچنین یک لوله اضافی بخار برای تزریق بخار به سردترین نقطه انتهایی قرار داده می شود.
پس از ضدعفونی (۳۰ دقیقه پس از دستیابی به دمای ۶۰ درجه سانتی گراد) بخار قطع می شود و پوشش باید جمع شود. وقتی دمای محیط کشت به اندازه کافی پایین آمد، بستر آماده کشت است. سرعت خنک شدن محیط کشت بستگی به عمق محیط و میزان رطوبت آن دارد و حدود 4-8 ساعت به طول می انجامد.
می توان محیط کشت ضدعفونی شده را پس از برداشتن پوشش با عبوردادن هوای خنک حاصل از دستگاه هوادهنده (Aerator) به مدت ۳۰ دقیقه، بسیار سریع مورد استفاده قرار داد.
روش های بخاردهی
١- بخاردهی همراه با هوادهی (Aerated Steaming)
شامل استفاده از بخار هوادهی شده در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد به مدت 30 دقیقه است (یا تزریق هوا به داخل بخار). بعد از پاستوریزه کردن خاک در دمای ۸۴ درجه سانتی گراد، عوامل بیماری زا به سرعت گسترش می یابند، چون دشمنان طبیعی آنها در اثر دمای بالا از بین رفته اند. وقتی خاک با بخار هوادهی شده پاستوریزه می شود (دمای ۶۰ درجه سانتی گراد )، موجودات مفید از بین نمی روند و در نتیجه گسترش بیماری کندتر است. مزایای این روش عبارتست از: انرژی مورد نیاز کمتر، از بین رفتن موجودات بیماری زا و از بین نرفتن موجودات مفید.
٢- بخاردهی با لوله (Buried Pipe Steaming)
این روش برای پاستوریزه کردن خاک بستر استفاده می شود. لوله آلومینیومی باقطر 10 سانتی متر با سوراخ هایی به قطر 6/0سانتی متر و فاصله سوراخ ها 5/30 سانتی متر که قطر خاک بالای لوله ۲ برابر خاک زیر لوله است، انتخاب می شود. خاک باید نه خیلی خشک و نه خیلی مرطوب باشد. خاک خشک مانند عایق عمل می کند و زمان زیادی برای رسیدن به دمای مورد نظر نیاز دارد. از طرف دیگر خاک خیلی مرطوب نیاز به گرمای بیشتری برای گرم کردن آب اضافی دارد. بهترین میزان رطوبت خاک در زمان بخاردهی، در حد ظرفیت زراعی است.
٣- بخاردهی در ظرف (Chamber or Vault Steaming)
این روش برای گیاهان گلدانی استفاده می شود. محیط کشت در داخل ظروفی در بسته قرار داده می شود و بخار وارد این ظروف می شود تا به دمای مورد نظر برسد. دماسنج کنترل از راه دور داخل محیط کشت قرار داده می شود تا دما کنترل شود. بعد از بخاردهی باید محیط کشت را سرد کرد و محیط کشت بلافاصله قابل استفاده است.
۴- ضدعفونی خاک با بخار آب در ظرف دهان باز (Hot Plate Sterilization)
ابتدا خاک در ظرف دهان باز قرار داده می شود و سپس خاک مرطوب می گردد. آنگاه با ایجاد شعله آتش در زیر ظرف حرارت داده می شود. پاستوریزه کردن با بخار آب ایجاد شده و نیز حرارت انجام می شود. طی پاستوریزاسیون خاک به هم زده می شود. در این روش خاک مستقیما با حرارت تماس پیدا نمی کند.
مشکلات پس از بخاردهی
1- مسمومیت منگنز
در خاک های غنی از منگنز (که به صورت نامحلول و غیر قابل جذب است) در اثر ضدعفونی با بخار، منگنز محلول و قابل جذب خواهد شد که باعث مسمومیت منگنزی می شود. پس رعایت زمان 30 دقیقه الزامی است. زیادی منگنز در گیاه باعث سوختگی نوک برگ مسن و در خاک مانع جذب آهن توسط ریشه می شود، در این موارد مشکل کمبود آهن ناشی از زیادی منگنز قابل جذب در محیط است.
2- مسمومیت آمونیوم
اگر محیط کشت غنی از نیتروژن باشد (کود دامی، تورب کاملا پوسیده، خاک برگ و کمپوست) در اثر بخار آمونیوم به مدت چند هفته خیلی زیاد خواهد شد و ایجاد مسمومیت می کند. معمولا ماده آلی نیتروژن دار در اثر عمل باکتری های آمونیاک ساز تبدیل به آمونیوم شده و آمونیوم تولیدی توسط باکتری های نیترات ساز تبدیل به نیترات می شود. نیترات در خاک شسته شده و معمولا مسمومیتی در گیاه ایجاد نمی کند. در حین ضدعفونی کردن جمعیت هر دو نوع میکروارگانیسم کاهش می یابد. میکروارگانیسم های آمونیاک ساز پیش از شوره ساز، دو باره تعدادشان افزایش می یابد. در خلال این مدت، گیاهان در معرض مسمومیت آمونیومی قرار می گیرند. علایم مسمومیت آمونیومی عبارتند از: توقف رشد، کج شدن نوک گیاه و صدمه به ریشه. برای رفع این مشکل باید آمونیوم اضافی توسط آبیاری شسته شود.
مشاهده توده بزرگ قارچ Pezziaza ostrachoderma و .Pyronemna sp به علت ضدعفونی بیش از حد در دمای بالا یا زمان طولانی در اثر کاهش رقابت میکروارگانیسم ها می باشد.این قارچ ها بیماری زا نیستند، اما حضور آنها نشان دهنده ضدعفونی بیش از حد و توقف رقابت میکروارگانیسم های مفید خاک است.
ب- ضدعفونی با مواد شیمیایی
در صورت مقدور نبودن استفاده از بخار و سایر روش ها، از مواد شیمیایی استفاده می شود.محیط کشت باید شخم خورده باشد و دارای رطوبت 4۰-8۰ درصد ظرفیت زراعی باشد. دمای بستر باید حدود 18-24 درجه سانتی گراد بوده و خاک پس از تیمار با مواد شیمیایی با پلاستیک پوشش داده شود.
معایب ضدعفونی با مواد شیمیایی
در موقع وجود گیاه امکان پذیر نیست و کشت در تمام سطح یا در بسترهای اطراف باید متوقف شود.
– 3 – 2 هفته محیط کشت غیر قابل استفاده است.
– بعضی مواد شیمیایی باعث مسمومیت در برخی گیاهان می شوند.
– هزینه در واحد سطح در مقایسه با بخار بیشتر است.
– برای افراد شاغل در محل ضدعفونی کردن، مسمومیت ایجاد می کند.
انواع مواد شیمیایی مورد استفاده
١- متیل بروماید
متیل برومایدگازی بی بو، بی رنگ و فوق العاده خطرناک برای انسان است. متیل بروماید تحت فشار به صورت مایع و پس از آزادشدن به گاز تبدیل می شود. متیل بروماید عوامل بیماری زا ( به جز ورتیسیلیوم)، حشرات، نماتدها و بذر علفهای هرز را از بین می برد. قبل از استفاده، محیط کشت باید نرم شود تا قابلیت نفوذ افزایش یابد. رطوبت محیط کشت باید در حد مورد نیاز کشت باشد. دمای محیط کشت باید بالاتر از ۱۶ درجه سانتی گراد باشد. بیشینه ارتفاع محیط کشت باید 30 سانتی متر باشد. میزان مصرف متیل بروماید 360-640 گرم بر مترمکعب توده محيط کشت یا 70-60 گرم در متر مربع است. بستر باید با پلاستیک پوشانده شود و کناره های پوشش با ریختن خاک و
یا اجسام سنگین محکم شود. با قراردادن کلش یا گلدان یا جعبه میوه و ایجاد فاصله بین بسترو پوشش، گاز همه سطح را فرا می گیرد.
اگر دمای محیط کشت ۱۵ درجه سانتی گراد یا بیشتر باشد مدت ضدعفونی 24 ساعت و 24 ساعت هوادهی و ۳ روز بعد قابل کشت است و اگر دمای بستر ۱۰ درجه سانتیگراد باشد ، مدت ضدعفونی ۴۸ ساعت و ۴۸ ساعت هوادهی و ۳ روز بعد قابل کشت است. هوادهی بسته به دما، آبیاری و نوع آن ۲ هفته طول می کشد و پس از آن آماده کشت است.
متیل بروماید را نباید در گیاهان حساس به برم استفاده کرد. گیاهان حساس شامل کلم گل، مریم گلی، میخک (خیلی حساس) و گل میمون می باشند که در این موارد باید محیط کشت کاملا هوادهی شود.
روش مصرف
1-قرار دادن سیلندر حاوی سم در بیرون پوشش و هدایت گاز با شیلنگ به داخل بستر کاشت.
۲- قراردادن قوطی زیر پوشش و سوراخ کردن قوطی با فشار دست.
۲- کلروپیکرین (گاز اشک آور)
کلروپیکرین به صورت مایع، مصرف آن به مراتب مشکل تر از متیل بروماید، ولی قیمت آن ارزان تر است. چون به داخل محیط کشت نفوذ کرده تبدیل به بخار شده و برای بافت های زنده گیاهان بسیار سمی است و نباید در گلخانه حاوی گیاه مصرف شود. میزان مصرف آن 5/5 کیلوگرم در 8/ 92 مترمربع یا در هر مترمکعب توده محیط کشت ۱۸۰ -۱۴۸ سانتی متر مکعب می باشد. بستر به مدت ۲۴ ساعت با پلاستیک پوشانده می شود یا چند سانتی متر قشر فوقانی به مدت 2-3 روز خیس می شود. گاهی با آبیاری بارانی سطح را مرطوب می کنند. دمای محیط کشت باید در محدوده 21 – 5/15 درجه سانتی گراد باشد. محیط کشت باید نسبتا مرطوب باشد. مدت زمان تیمار 1-3 روز
و زمان لازم پس از ضدعفونی 10-21روز می باشد. با این سم آفات، بیماریها و بذر بعضی از علف های هرز و اغلب قارچها از جمله ورتیسیلیوم از بین می روند.
چون متیل بروماید بیرنگ، بی بو و بی مزه است و قابل تشخیص نیست، به آن گاز اشک آور یا کلروپیکرین اضافه می کنند تا هشداردهنده خوبی باشد. مخلوط ۹۸ درصد متیل بروماید و ۲ درصد کلروپیکرین را Dowfume MC می نامند. این مخلوط باعث کنترل حشرات، نماتدها و بذر علف های هرز می شود. این مخلوط به میزان
45/0کیلوگرم در 28/9 مترمربع مصرف می شود. اگر به میزان 8/1 کیلوگرم در 28/9 متر مربع به مدت ۲۴ ساعت مورد استفاده قرار گیرد، باعث حذف همه باکتریها و قارچها میشود. در زمان تیمار باید روی بستر پوشش داده شود و پس از 10-14روز هوادهی قابل استفاده است. مخلوط این دو (متیل بروماید و کلروپیکرین) بهتر از مصرف آنها به تنهایی است. این ماده برای انسان فوق العاده خطرناک است.
٣- واپام
واپام کاربامات مایع و محلول در آب است. این سم علف های هرز در حال جوانه زنی، قارچها و حتی در شرایط خوب نماتدها را از بین می برد. ضد عفونی بستر بذر با ۱۰۰۰ سانتی متر مکعب در ۱۰ مترمربع صورت می گیرد. در سطح محیط کشت پخش می شود. پس از ضدعفونی تا ۱۵سانتی متر محیط کشت را آبیاری می کنند تا واپام محبوس شود. یک هفته بعد آن را کاملا به هم زده و دو هفته بعد آماده کشت خواهد بود. خطر آن برای انسان نسبتا کم، ولی از استنشاق گاز یا ریختن محلول روی دست باید خودداری شود. در دمای 10-32 درجه سانتی گراد موثر است . محیط کشت ضدعفونی شده با واپام هفته نیاز به هوادهی دارد. گاز حاصل برای گیاه سمی است. بنابراین در گلخانه دارای گیاه قابل استفاده نیست.
۴- فرمالین
فرمالین دارای40 درصد فرم آلدیید است. قارچ کش و باکتری کش و از بین برنده علف های هرز بوده، ولی بر نماتدها و حشرات تاثیری ندارد. بیشتر برای ضدعفونی خاک جهت کاشت بذر به کار می رود. محل ضدعفونی شده را به مدت ۲۴ ساعت می پوشانند و پس از خشک شدن محیط کشت و خارج شدن هوا قابل استفاده است. فرمالین در گلخانه حاوی گیاه نباید مصرف شود.
ج- ضدعفونی با خورشید (Soil Solarization)
ضدعفونی خاک با بخاردهی یا تدخین به وسیله متيل بروماید، کلروپیکرین و… موثرترین روش برای کنترل بیماریهای خاکزاد در اغلب سبزیها و گیاهان زینتی محسوب می شود. بخاردهی به دلیل هزینه زیاد تنها برای برخی گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد و کاربرد مواد تدخینی در خاک نیز به دلیل اثرات نامطلوب در انسان و حیوانات و بر جای گذاشتن بقایای سمی در خاک و هزینه بالا، اغلب نامطلوب است.
ضدعفونی خاک با خورشید یک روش ضدعفونی است که در بسیاری از موارد موثر و قابل اعتماد است. تصمیم اخیر برای از دور خارج کردن متیل بروماید، ضدعفونی خاک با خورشید را برای پرورش دهندگان خوشایندتر ساخته است، بنابراین انتظار می رود کاربردش گسترش یابد.
به دلیل از دور خارج شدن متیل بروماید در سال ۲۰۰۵ تحقیقات برای یافتن روش های غیرشیمیایی کنترل عوامل بیماری زای خاکزاد افزایش یافته است. در این میان روش های فیزیکی و زراعی به دلیل عدم آلودگی محیط نقش اصلی را بازی می کنند. ضدعفونی خاک با خورشید، بسیاری از عوامل بیماری زای خاکزاد و آفات را کنترل می کند. این تکنیک ساده انرژی حرارتی- تابشی خورشید را به دام می اندازد و از این طریق موجب تغییرات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی در خاک می شود. در طول یک دوره ۲ تا ۸ هفته ای در طول ماه های گرم تابستان، پلاستیک پلی اتیلنی شفافی روی خاک مرطوب قرار می گیرد و دمای خاک در زیر پوشش پلاستیک به میزان کشنده برای اغلب عوامل بیماری زای گیاهی خاکزاد، بذر علفهای هرز و داننهال ها (در برگیرنده گیاهان بذری انگلی)، نماتدها و برخی آفات خاکزی افزایش می یابد. ضدعفونی خاک با خورشید همچنین تغذیه گیاهی را به وسیله افزایش قابلیت دسترسی نیتروژن و دیگر مواد غذایی ضروری افزایش می دهد. بیماری های گیاهی خاصی که خاکزاد هستند می توانند با موفقیت توسط انرژی تابشی خورشید کنترل شوند.
ضدعفونی خاک با خورشید فرآیندی است که در آن دمای خاک به اندازه کافی برای کشتن حشرات، ارگانیزم های بیماری زا و بذر علفهای هرز موجود در خاک، بالا برده می شود. تاثیرپذیری آن به غنی بودن خاک و نگهداری دمای به اندازه کافی بالا در یک دوره زمانی مستمر بستگی دارد.
در آینده کاربرد بسیاری از آفت کش های موثر محدود خواهد شد و در این میان ضدعفونی خاک با خورشید ممکن است به یک بخش کار آمد اقتصادی در مدیریت آفات مبدل شود. طیف گسترده ای از قارچهای بیماریزای گیاهی، نماتدهای گیاهی و علف های هرز که توسط ضدعفونی خاک با خورشید کنترل می شوند، آن را به یک ابزار مفید در مدیریت IPM تبدیل کرده است.
ضدعفونی خاک با خورشید جمعیت میکروبی خاک را تغییر می دهد به طوری که به دنبال ضدعفونی خاک با خورشید جمعیتهای .Bacillus spp، اکتینومیست ها و Pseudomonics fluorescent افزایش
می یابد. مشخص شده که گروههای یاد شده از عوامل کنترل کننده زیستی (Biocontrol) می باشند و منجر به افزایش رشد گیاه می شوند. ضدعفونی خاک با خورشید به دلیل این که موجب کاهش مصرف آفت کش ها و توسعه شیوه های تولید محصول پایدار می شود، می تواند یک روش دوستدار محیط زیست محسوب شود. گرچه عوامل آب و هوایی و اقتصادی مناطقی را که انجام ضدعفونی خاک با خورشید در آنها ممکن است را محدود می کند. در مناطق گرم و خشک و مناطق نیمه گرمسیر ضدعفونی خاک با خورشید به طور موفقیت آمیزی انجام میشود. چون گرما از نور خورشید گرفته می شود، لذا موفقیت این روش در مناطق سایه دار یا در طول دوره با شرایط آب و هوایی ابری، کمتر است.
روش کار
منطقه ای که قرار است در آن ضدعفونی انجام شود باید هموار و عاری از علفهای هرز، باقیماده گیاهان و کلوخه های بزرگ باشد، تا پلاستیک را از روی زمین بلند نکنند. بیشینه گرم شدن خاک وقتی است که پلاستیک نزدیک خاک قرار گیرد. بنابراین باید از ایجاد حفره های هوا به وسیله کلوخهای بزرگ ممانعت شود. لازم است خاک به خوبی شخم زده و نرم شود (شخم عمیق). این عملیات منجر به نفوذ عمیق و یکسان آب برای نگهداری رطوبت خاک در مدت ضدعفونی خاک با خورشید می شود. رطوبت موجب افزایش هدایت گرمایی خاک می شود و حساسیت میکروارگانیزم های خاک را به گرما افزایش می دهد. ورقه های پلاستیک شفاف (نه رنگی و نه سیاه) به ضخامت ۱ تا ۴ میل ( 1/0-تا 250/0 میلی متر) با زیر خاک کردن لبه هایشان در اطراف ناحیه تیمار شده محکم می شوند. برای جلوگیری از ایجاد حفره های هوا که فرآیند گرم شدن خاک را کند می کنند، باید بین صفحات پلی اتیلن و سطح خاک کمینه فضا وجود داشته باشد. سپس خاک زیر پلاستیک با وارد کردن خروجی یک لوله یا شیلنگ زیر یک انتهای صفحه پلاستیک خیس می شود. اگر این روش خیساندن عملی نباشد، می توان خاک را قبل از پهن کردن پلاستیک آبیاری کرد، اما باید برای جلوگیری از هدر رفتن آب، هرچه سریع تر اقدام به پهن کردن پلاستیک نمود. برای گرم کردن بیشتر قسمت عمیق خاک پلاستیک ۴ تا ۶ هفته در محل رها می شود. سپس باید پلاستیک را برداشت تا خاک خشک شود. خاک استریل می تواند بلافاصله استفاده شود یا جهت مصارف بعدی روی آن پوشش پلاستیک کشیده شود.
زمان ضدعفونی خاک با خورشید
گرم ترین دمای خاک زمانی حاصل می شود که طول روز بلند، دما بالا و آسمان صاف بوده و باد نوزد. در بسیاری از مناطق ایران مانند استان یزد اوج گرما، حول و حوش اوایل مرداد است. بسته به شرایط آب و هوایی و موقعیت ممکن است نتایج خوبی در ماه های اردیبهشت، خرداد و تیر نیز حاصل شود.
ویژگی های پلاستیک
پلاستیک باید پلی اتیلن شفاف یا روشن باشد و نباید پلاستیک های سیاه را بکار برد. کاربرد پلاستیک شفاف موجب انتقال مقدار بیشتری از انرژی خورشیدی به خاک می شود و اجازه می دهد دمای خاک نسبت به پلاستیک سیاه بالاتر رود. استفاده از یک پلاستیک نازک روشن ترجیح داده می شود، زیرا پلاستیک سیاه تجمع حرارت را کاهش میدهد و پلاستیک روشن ضخیم تر نیز نور بیشتری را منعکس می کند و تجمع حرارت را کاهش می دهد. پلاستیک مورد استفاده پلی اتیلن با ضخامت ۲۵ تا ۱۰۰ میکرون می باشد. این نوع ورقه به دلیل قیمت، قدرت و شفافیت آن بعنوان مناسب ترین ماده پوششی محسوب می شود. در انتخاب ضخامت ورقه باید عواملی نظیر خطر باد یا آب و هوا و انجام ضدعفونی در داخل یا خارج گلخانه در نظر گرفته شود. پوشش پلی اتیلنی با ضخامت 025/0 میلی متر بهترین ضخامت را برای گرم کردن خاک دارد، ولی نسبت به پلاستیک های ضخیم تر راحت تر پاره و سوراخ می شود و مقاومت کمتری در برابر باد شدید از خود نشان می دهد. در مناطق بادخیز، استفاده از پلاستیک هایی با ضخامت 5/1 تا ۲ میل ترجیح داده می شود. اگر پلاستیک سوراخ یا پاره شود باید آن را با نوار پلاستیکی روشن وصله کرد. پلاستیک های شفاف ضخیم (1/0 تا 15/0 میلی متر) نسبت به پلاستیک های نازک تر ( 025/0
تا 05/0 میلی متر) انرژی خورشیدی بیشتری منعکس می کنند و دمای خاک را زیاد افزایش نمی دهند. پلاستیکهای شفاف پلی اتیلن حاوی مواد جاذب UV هستند که تیره شدن پلی اتیلن را به تاخیر می اندازند. کاربرد این قبیل پلاستیک ها باعث می شود خاک به مدت طولانی تری ضدعفونی شود. اگر پلاستیک پلی اتیلنی
025/0 میلی متر بدون بازدارنده UV بیشتر از ۶ تا ۷ هفته در طول تابستان استفاده شود، شکننده می شود و شروع به پاره شدن می کند و جمع کردن پلاستیک شکننده از خاک مشکل است. در صورت کاربرد پلاستیک حاوی بازدارنده UV، این مشکل بر طرف می شود. در شمال ایتالیا تاثیر خاکپوش دهی خاک با پلی اتیلن و پلی وینیل کلراید در طول ماه های تابستان، در مزرعه و گلخانه شیشه ای و پلاستیکی بر روی ریشه کرکی (Corkyroot) گوجه فرنگی (Pyrenocheta lycopersici) و پژمردگی ورتیسیلیومی گوجه فرنگی verticilliumd dahlia مورد بررسی قرار گرفت. در گلخانه های پلاستیکی و شیشه ای، خاکپوش دهی خاک مرطوب شده با ورقه های شفاف پلی اتیلن به مدت ۶ – ۵ هفته در تیر – مرداد، موجب افزایش دما شد.
در گلخانه شیشه ای بیشینه دمای خاک خاکیوش دهی شده در عمق ۵ و 20 سانتی متر به ترتیب ۵۵- ۵۰، ۴۲ – ۴۱ درجه سانتی گراد بود. درگلخانه شیشه ای در دو محصول پی در پی، شدت ریشه کرکی به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت و هر دو محصول افزایش معنی دار عملکرد داشتند.
در گلخانه پلاستیکی انرژی خورشیدی عموما کمتر موثر بود و نتایج متفاوتی به دست آمد. پلی اتیلن و خاکپوش دهی با پلی وینیل کلراید به یک اندازه ریشه کرکی را کنترل کردند.
میزان رطوبت مورد نیاز خاک
برای افزایش تاثیر، خاک باید مرطوب باشد، زیرا رطوبت موجب می شود تا موجودات زنده که در مرحله استراحت و سکون هستند از نظر متابولیکی فعال شده و مقاومت کمتری در برابر دمای بالا نشان دهنده و به گرما حساس تر شوند و از طرفی رطوبت قابلیت هدایت حرارت را در خاک افزایش می دهد و موجب هدایت سریع تر و عمیق تر حرارت به داخل خاک می شود. خاک می تواند به وسیله آبیاری قبل از تیمار یا به وسیله آبیاری قطره ای و یا شیاری بعد از پهن کردن پلاستیک مرطوب شود. در صورت کاربرد ماشین برای پهن کردن پلاستیک، آب آبیاری می تواند زیر نوارها در فرورفتگی های حاصل از چرخ تراکتور که به صورت شیارهای سطحی عمل می کنند، جریان یابد. آبیاری زیر پلاستیک معمولا آفات را اندکی سریع تر و با گستردگی بیشتر نسبت به آبیاری قبل از پهن کردن پلاستیک، کنترل می کند.
در آزمایشی اثرات مقادیر مختلف رطوبت خاک روی دمای خاک و کارآیی ضدعفونی خاک با خورشید در دو نوع خاک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشینه دما با افزایش مقدار رطوبت کاهش یافت.
مدت زمان پوشاندن خاک
اغلب آفت های خاکزاد و عوامل بیماری زای گیاهی در دماهایی بین ۴۰ و ۶۰ درجه سانتی گراد از بین می روند. در این دماها غیرفعال شدن غشاهای سلولی و افزایش تنفس موجب مرگ می شود و میزان مرگ و میر به مقدار انرژی گرمایی و مدت زمان قرار گیری در معرض آن بستگی دارد. هرچه مدت زمان گرم شدن خاک بیشتر باشد، کنترل بهتری حاصل می شود. به علاوه پوشاندن طولانی مدت موجب افزایش فرصت برای فعالیت مکانیزم های کنترل بیولوژیکی می شود. معمولا ۴ تا ۶ هفته تیمار در آفتاب کامل در طول تابستان بهترین زمان است.
مزایای ضدعفونی خاک با خورشید
ضدعفونی خاک با خورشید طیف وسیعی از آفات خاک را کنترل می کند. موجودات زنده یک دامنه مقاومت حرارتی دارند که در خارج از آن، کشته می شوند و یا به دیگر عوامل زنده و غیر زنده حساس می شوند. به نظر می رسد علف های هرز یکساله زمستانی که در دماهای متوسط (۳۵ -۱۵ درجه سانتی گراد) فعال هستند، همگی به تغییر دماهای ضدعفونی خاک با خورشید حساس باشند. برخی موجودات زنده مانند اعضای خاصی از جنس های
Fusarium ، Macrophomina Pythium11 و باکتری های خاکزاد Pseudomonas Solanacearun11، مقاومت زیادی به گرما دارند.
کنترل بیماری ها توسط ضدعفونی خاک با خورشید
۔ برخی از باکتری ها و قارچ های خاکزی که با ضد عفونی خاک با خورشید قابل کنترل هستند، در جدول 1-7 آورده شده است. برای کنترل گیاهچه میری با عامل Phythium aphanidermatum در گوجه فرنگی تلاش هایی با استفاده از با Trichoderma viride به تنهایی و یا توام باضد عفونی خاک با خورشید صورت گرفت.T.viride توام با ضدعفونی خاک با خورشید بطور موثری گیاهچه میری را قبل از ظهور و بعد از ظهور به ترتیب تا 23/75 و 34/88 درصد کاهش داد.
جدول 1-7- بیماری های کنترل شده توسط ضد عفونی خاک با خورشید در چند محصول مهم
| محصول | بیماری |
| گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادنجان، پنبه و توت فرنگی | ورتیسیلیوم |
| گوجه فرنگی، خربزه، طالبی، پیاز، پنبه | پژمردگی فوزاریومی |
| پیاز | پوسیدگی صورتی ریشه |
| بادام زمینی | پوسیدگی ساقه جنوبی |
| سیب زمینی، پیاز، لوبیا | بیماری ریزوکتونیایی داننهال |
| گردو | گال طوقه |
| گیاهان زینتی | پوسیدگی ریشه فیتوفتورایی |
| گیاهان مختلف | نماتدها |
برای ارزیابی تاثیر ضدعفونی خاک با خورشید در کنترل عوامل بیماری زای خاکزاد آزمایش هایی در سال ۱۹۷۷ در یونان انجام شد. نتیجه این آزمایش ها نشان داد که اگر خاک با پلاستیک پلی اتیلن شفاف به مدت ۶ -۴ هفته در طول تابستان پوشانده شود موجب کنترل f. sp. و Verticilium dahlia، Pyrenochaeta lycopersici در گوجه فرنگی می شود. همچنین نشان داده شد که lycopersici Fusarium F , خربزoxysporum f . sp . cucumerinum oxysporum, بیماری های ایجاد شده توسطه و طالبی V . dahliaeگوجه فرنگی نیز می توانند کنترل شوند. Clavibacter michiganensis subsp Michiganensis در گوجه فرنگی نیز به طور موفقیت آمیزی توسط ضدعفونی خاک با خورشید کنترل گردید.
عامل بیماریزای Fusarium solani f sp . cucurbitae در یونان آسیب های جدی به خیارهای گلخانه ای وارد می سازد. تیمارهای تلفیق شده سیانامید کلسیم، ضدعفونی خاک با خورشید وکاه گندم بیشترین کاهش را (بالای ۹۹ درصد) در جمعیت خاکی عامل بیماری زا نشان داد.
در آزمایشی تاثیر ضدعفونی خاک با خورشید در کنترل ریشه کرکی گوجه فرنگی (Pyrenochaeta hycopersici) در شرایط گلخانه ای بررسی شد. گلخانه به طور طبیعی Pyrenochaeta lycopersici آلوده بود. گلخانه توسط پلاستیک پوشیده شد و خاکپوش دهی خاک مرطوب با پلی اتیلن به ضخامت ۳۰ میکرومتر به مدت ۸ هفته در تابستان انجام شد. نتایج نشان داد که ضدعفونی خاک با خورشید در کنترل بیماری ریشه کرکی تاثیر معنی داری داشت و گسترش Pyrenochaeta lycopersici را تا ۲۶ درصد کاهش داد. به علاوه این روش موجب افزایش معنی دار عملکرد تا ۲۶ درصد گردید و به خوبی موجب بهبود ریشه گیاهان گوجه فرنگی شد.
در میان تیمارهای اصلاح کننده های خاک، نماتد کش رایج Nemacur، فرآورده گیاهی طبیعی Nemaclean و اصلاح کننده های خاک تلفیق شده با مواد آلی، کیتین (Kitin) و سولفور به علاوه تیوباسیلوس (Acidam)، به طور معنی داری نماتد و یا جمعیت های فوزاریوم را کاهش دادند و عملکرد را تا ۳۵ درصد افزایش دادند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که تیمارهای ضدعفونی خاک با خورشید کوتاه مدت (۴ – ۲ هفته) توام با نماتد کش ها یا اصلاح کننده های خاص خاک می توانند یک جانشین مناسب برای تدخین با متیل بروماید در صنعت تولید گوجه فرنگی گلخانه ای محسوب شوند.
کنترل علف های هرز
ضدعفونی خاک با خورشید به طور معنی داری جمعیت علف های هرز را کاهش میدهد و در برابر Stellaria media، Galinsoga parviflora ، Chenopodium polyspermum و Solanum nigrum اثر خوبی داشت، اما بر تک لپه ای ها اثری نداشت. ضدعفونی خاک با خورشید تعداد علف های هرز را ۶۶ تا ۹۷ درصد کاهش داد. ضدعفونی خاک با خورشید در برابر همه گونه های علف های هرز موثر است، اما مشخص شده که Portulaca oleracea به ضدعفونی خاک با خورشید کاملا مقاوم است.
بذر و داننهال های بسیاری از علفهای هرز یکساله و چندساله با ضدعفونی خاک با خورشید کنترل می شوند. برخی گونه های علفهای هرز به ضدعفونی خاک با خورشید خیلی حساسند و برخی نسبتا مقاوم هستند و نیاز به کنترل بهینه رطوبت خاک و محکم کردن پلاستیک نزدیک سطح خاک و انرژی تابشی زیاد دارند. گونه های علفهای هرز زمستانی اغلب بیش از یک سال بعد از تیمار کنترل می شوند. بذرهایی مانند شبدر شیرین (Melilotuts alba) یا Cyperus esculentus و Cyprus rotundus تنها تا حدودی کنترل می شوند، گیاهان یکساله تابستانی Portulaca oleracea و Digitaria sanguinallis نیز تنها تا حدودی کنترل می شوند. اگر ضدعفونی خاک با خورشید در طول فصول خنک تر انجام شود معمولا رشد علفهای هرز افزایش می یابد. بنابراین می توان از ضدعفونی خاک با خورشید برای تشویق جوانه زنی و رشد قبل از کاشت استفاده نمود.
ضدعفونی خاک با خورشید قادر به کنترل بسیاری از علفهای هرز معمول تابستانه است، اما Cyperus rotundus را کنترل نمی کند. این علف هرز تا حدی کنترل می شود و باقیمانده اش ضعیف و به مقدار کم سم گلایفوسیت حساس می شود. ضدعفونی خاک با خورشید به ویژه در سبزی کاری که کاربرد علف کش های موثر مجاز نیست، باعث کنترل مطلوب علفهای هرز می شود. معمولا کنترل علف های هرز تا سال بعد ادامه نمی یابد و لازم است ضدعفونی خاک با خورشید تکرار شود.
کنترل نماتد
ضدعفونی خاک با خورشید ، جمعیت نماتدها را کاهش می دهد، اما به طور اساسی تاثیر آن بر نماتدها کمتر از عوامل بیماری زای قارچی و علف های هرز می باشد. نماتدها معمولا به گرما مقاوم ترند و کنترل آنها توسط ضدعفونی خاک با خورشید در اعماق خاک کمتر موثر است بنابراین ضدعفونی خاک با خورشید برای گیاهانی با ریشه سطحی و باغ های خانگی، مفید و از نظر اقتصادی قابل قبول است. نماتدهایی نظیر Rothylenchulus reniformis dipsaci , Nacobbus abervans , در اثر ضدعفونی با خورشید کنترل می شوند. جنس های دیگر نظیر Globodera rostochiensis به طور مشخصی کنترل نمی شوند، اما جمعیت آنها کاهش می یابد.همچنین ضدعفونی خاک با خورشید در داخل گلخانه منجر به کاهش تعداد ognita شد، به طوری که کاهو، خربزه و طالبی به خوبی رشد کردند. بنابراین مشخص شد که ضدعفونی خاک با خورشید در کنترل M . incognita موثر است.
برای اطمینان از رسیدن دمای خاک به نقطه بحرانی کنترل کننده نماتدها، لازم است مراحل زیر دقیقا دنبال شود:
1- قبل از پهن کردن پوشش پلاستیک خاک باید به خوبی مرطوب و شخم زده شود. به علاوه ضدعفونی خاک با خورشید باید در طول ماههای آخر بهار یا به طور مطلوب در گرمترین زمان سال، موقعی که میزان نور خورشید بالاترین مقدار است، انجام شود. معمولا مدت زمان کافی برای ضدعفونی خاک با خورشید ۴ تا ۶ هفته می باشد و اگر در اواخر بهار انجام شود یک دوره ۶ هفته ای ترجیح داده می شود.
۲- احتمالا مهمترین مرحله در ضدعفونی خاک با خورشید، انتخاب یک پلاستیک یا پوشش پلی اتیلن مناسب است. پوشش باید روشن باشد و بیشتر از ۲ میلیمتر ضخامت نداشته باشد. پوشش باید محکم و به اندازه کافی با دوام باشد، تا به خوبی بتوان آن را کشید و پهن کرد.
پهن کردن پوشش نیز مهم است. پلاستیک باید محکم کشیده شود و در تماس مستقیم وسطح خاک قرار گیرد. لازم است لبه های پلاستیک کمینه به عمق ۱۵ سانتی متر زیر خاک شوند تا در طول دوره ضدعفونی خاک با خورشید، باد پلاستیک را بلند نکند. پلاستیک باید برای یک دوره ۴ تا ۶ هفته ای در محل باقی بماند. در هنگام برداشتن پلاستیک باید دقت کرد که خاک منطقه تیمار شده با خاک تیمار نشده آلوده نشود. توجه به این مساله در زمان کاشت نیز ضروری است. بهترین نتیجه زمانی حاصل می شود که بسترها قبل از ضدعفونی خاک با خورشید، برای کاشت مهیا شوند و بعد از برداشتن پلاستیک، کاشت فورا انجام شود.جهت دریافت مشاوره و خدمات رایگان کشاورزی و چگونگی استفاده از نایلون برای ضدعفونی خاک با مشاوران و کارشناسان شرکت نیلوفرپلاستیک در ارتباط باشید.
ضدعفونی خاک با خورشید برای کاهش جمعیت نماتدها در عمق ۲۰ تا ۲۴ سانتی متری خاک موثرترین روش است.
ضدعفونی خاک با خورشید و افزایش رشد گیاه
در خاک های ضدعفونی شده با خورشید در مقایسه با ضدعفونی نشده، گیاهان اغلب سریعتر رشد می کنند و عملکردشان از نظر کمی و کیفی (اندازه و شکل) افزایش می یابد. این پدیده می تواند تا حدی ناشی از کنترل علفهای هرز و عوامل بیماری زا باشد. برای مثال وقتی خاکی که ظاهرا عاری از آفات است با خورشید ضدعفونی شود، باز هم افزایش در رشد مشاهده می شود. علت آن ممکن است در تلفیقی از مکانیسم ها یافت شود. اولا، از آنجا که عوامل بیماری زا و آفات اصلی کنترل می شوند، احتمال دارد که آفات و عوامل بیماریزای فرعی یا ناشناخته نیز کنترل شوند. ثانيا، برخی مواد غذایی محلول نظیر نیتروژن ( Nos, NH4 )، کلسیم (‘Ca) و منیزیم (‘Mg) ممکن است افزایش یابند و در خاکهای ضدعفونی شده با خورشید، بیشتر در دسترس گیاه قرار گیرند. ثالثا، میکروارگانیزم های مفید مانند قارچهای میکوریزا، تریکودرما، اکتینومیست ها و برخی باکتری های مفید در ضدعفونی خاک با خورشید زنده می مانند یا دوباره به سرعت در خاک کلونی تشکیل می دهند، که ممکن است به کنترل عوامل بیماریزا و آفات کمک کنند و یا ریشه گیاه را تحریک نمایند.
باکتری های مفید تحریک کننده رشد و آنتاگونیست های عوامل بیماری زا و قارچها به سرعت خاک ضدعفونی شده با خورشید را اشغال می کنند، در نتیجه عوامل بیماریزای گیاهی ضعیف شده به وسیله دماهای بالای خاک به این آنتاگونیست ها حساس تر می شوند. ممکن است افزایش مقادیر قابل دسترس مواد غذایی ضروری گیاه مثل نیتروژن، کلسیم و منیزیم، ناشی از ضدعفونی خاک با خورشید، منجر به افزایش رشد گیاه شود.
برای تعیین اثرات ضدعفونی خاک با خورشید روی عملکرد و کیفیت گوجه فرنگی گلخانه ای، مطالعاتی انجام شد. خاک با آب اشباع شد و سپس به مدت ۶ هفته با پلی اتیلن پوشانده شد. در اولین سال آزمایش در نتیجه ضدعفونی خاک با خورشید، نسبت میوه های درجه ۱ افزایش یافت و در طول سال دوم نیز عملکرد تا 9/12 درصد افزایش یافت.
تلفیق ضدعفونی خاک با خورشید با کنترل شیمیایی
در آزمایشهای مقدماتی کاربرد توام ضدعفونی خاک با خورشید همراه با مقادیر مصرفی پایین قارچ کش ها، تدخین کننده ها یا علف کشها منجر به افزایش کنترل عوامل بیماری زا، نماتدها و علف های هرز شد. تلفیق ضدعفونی خاک با خورشید با مواد شیمیایی ممکن است به ویژه در مناطق خنک تر، برای ارگانیزم های مقاوم به گرما یا برای افزایش فواید بلند مدت ضدعفونی خاک با خورشید مفید باشد. ضدعفونی خاک با خورشید توام با قارچ کش هایی نظیر متام سدیم به خوبی تدخين با متیل بروماید بود. کاربرد توام ضدعفونی خاک با خورشید با متیل بروماید یا متام سدیم منجر به کوتاه شدن طول دوره و کنترل بهتر بیماری می شود. ضدعفونی خاک با خورشید توام با علف کشهای Oxyfluorfen , Trifluralin Pendimethalinبرای کنترل علف ها مناسبند. همچنین تلفیق با گلایفوسیت به کنترل .C rotundus کمک می کند. آبیاری قبل از پهن کردن پوشش پلاستیکی، روش معمول انجام ضدعفونی خاک با خورشید است. در ضدعفونی خاک با خورشید توام با متام سدیم مواد تدخين کننده به آب آبیاری افزوده می شود و در مزرعه به صورت غرقابی یا قطره ای زیر پوشش آبیاری می شود. در کاربرد توام با متیل بروماید، مواد تدخین کننده در جاهای مناسبی از خاک مصرف میشود و سه روز بعد زیر پلاستیک آبیاری می شود.
برخی عوامل بیماریزای ایجاد کننده بیماریهای گیاهی نظیر پوسیدگی طوقه فوزاریومی گوجه فرنگی و پژمردگی خربزه و طالبی به ضدعفونی خاک با خورشید نسبتا مقاوم هستند و کنترل آنها به وسیله متیل بروماید صورت می گیرد.
بهبود روش ضدعفونی خاک با خورشید
شرایط محیطی از قبیل دما، طول روز، ساعات تابش خورشید در برخی مناطق برای ضدعفونی موثر خاک با خورشید، محدود کننده می باشند، گرچه این محدودیتها در طی ضدعفونی خاک با خورشید در گلخانه ها جبران می شود.
از ورقه پوششی دولایه برای رساندن سطح خاک به دماهای بالاتر و در نتیجه انتقال حرارت به عمق استفاده میشود. این پوشش دهی دولایه می تواند به صورت خاکپوش دهی زیر تونل یا گلخانه حاصل شود. البته در این میان یک اشکال برای تولید کنندگان وجود دارد، از آنجا که دمای داخل محوطه مهر و موم شده به میزان زیادی بالا می رود، لذا از عمر پوشش پلاستیکی روی گلخانه یک سال کاسته می شود.
پیشرفتهای آتی در ضدعفونی خاک با خورشید می تواند با بهترشدن فیلم های پلاستیکی کاربرد صفحات پلاستیکی دو لایه، افزودن مکملهای آلی (Organic Amendmenty) به خاک و معرفی ارگانیزم های بیوکنترل (Biocontrol) به خاک ضدعفونی شده با اشعه خورشید حاصل شود.
ضدعفونی خاک با خورشید و موجودات مفید خاک
جمعیت برخی از ارگانیزمهای مفید مانند تریکودرما یا اکتینومیست ها ممکن است با ضدعفونی خاک با خورشید افزایش یابد. موجودات زنده مهم خاکزاد مثل قارچهای میکوریزا، ممکن است در پروفیل بالایی خاک کاهش یابند، اما نه به اندازه ای که عمر مفیدشان را کاهش دهد جمعیت برخی میکروارگانیزمها مثل باکتری های مفید (باسیلوس و سدوموناس) در مدت ضدعفونی خاک با خورشید کمی کاهش می یابد، اما دوباره به سرعت کلونی تشکیل میدهند.
اثرات مفید ضدعفونی خاک با خورشید
نتایج نشان داد که ضدعفونی خاک با خورشید .Agrotis spp را کاهش داد. همچنین هدایت الکتریکی در کرتهای ضدعفونی شده یک چهارم کرتهای تیمار نشده بود. اغلب محققان هزینه تیمار ضدعفونی خاک با خورشید را کمتر از سموم تدخینی متیل بروماید و متام سدیم برآورد کرده اند. بنابراین با توجه به قیمت نسبتا پایین ضدعفونی خاک با خورشید، خستگی خاک با عدم رعایت تناوب محصول و کاربرد مداوم کودها و مواد ضدعفونی کننده خاک با طیف وسیع کنترل دیگر بیماریهای خاکزاد و علفهای هرز به وسیله ضدعفونی خاک با خورشید و افزایش رشد، افزایش حاصلخیزی خاک، افزایش تولید محصول و کیفیت آن نتیجه گیری میشود که ضدعفونی خاک با خورشید در مناطقی با دوره های کافی تشعشع تابشی و شدت نور بالا می تواند برای کنترل پژمردگی ورتیسیلیومی و برخی دیگر از بیماریهای خاکزاد با هزینه پایین و بدون ایجاد عدم تعادل در اکوسیستم خاک به کار برده شود .
معایب ضدعفونی خاک با خورشید
– به زمان طولانی نیاز دارد (۱ یا ۲ ماه).
– باید در فصل تابستان انجام شود.
– پلاستیکها در اثر طوفان، باد، حیوانات و … پاره می شوند.
آزمون تعیین بقایای مواد شیمیایی در خاک ضدعفونی شده
چون ممکن است خاک پاستوریزه شده دارای مواد سمی باشد که برای جوانه زنی بذر و رشد گیاه مناسب نباشد، لازم است قبل از اقدام به کشت از خروج مواد سمی از بستر کاشت اطمینان حاصل کرد. کاهو از جمله گیاهانی است که جهت آزمون بقایای سمی خاک مورد استفاده قرار می گیرد. در صورتی که بذر کاهو بتواند در خاک پاستوریزه شده همانند بستر شاهد جوانه بزند، نشان دهنده خروج مواد سمی از بستر کاشت و آماده بودن بستر است.
