زوایه شیب سقف گلخانه

زاویه شیب سقف گلخانه نقش مهمی در طراحی گلخانه دارد. زاویه شیب سقف گلخانه با سطح افقی بستگی به شکل گلخانه و منطقه مورد استفاده دارد. در گلخانه های پلاستیکی این زاویه حدود 40 درجه و در گلخانه های شیشه ای ۳۳ درجه است. زاویه سقف گلخانه در میزان ریزش قطرات ناشی از بخار آب بر روی گیاهان داخل گلخانه موثر است. هرچه این زاویه بیشتر باشد، میزان ریزش قطرات آب کمتر است.
بیشینه نور زمانی وارد گلخانه می شود که خورشید عمود بر سقف بتابد. اساسا این حالت تنها، در بهترین شرایط، در مدت کوتاهی از روز اتفاق می افتد. هرچه این زاویه کمتر شود، میزان نور وارد شده کمتر است. برای این که نور با زاویه ۹۰ درجه به گلخانه برخورد کند، زاویه شیب سقف گلخانه با سطح افقی باید بیشتر از ۶۰ درجه باشد. اگر عرض گلخانه کمتر از 62/ 7 متر باشد، زاویه شیب سقف گلخانه با سطح افقی ۳۲ درجه و اگر عرض گلخانه بیشتر از 62/7 متر باشد، این زاویه باید ۲۶ درجه باشد.

ابعاد گلخانه

در گلخانه های تک واحدی، عرض گلخانه حدود ۱۱-۸ متر و طول آن حدود ۴۰ تا ۶۰ متر انتخاب می شود و در گلخانه های چند واحدي عرض هر دهانه گلخانه حدود ۸ متر و طول هر دهانه ۳۰ تا ۴۰ متر است. مزیت گلخانه های بزرگ این است که تهویه در آن به راحتی صورت می گیرد و مشکلات ناشی از بیماریها در آن کمتر است، اما هزینه گرم کردن آن بیشتر از گلخانه های کوچک است، ولی پس از گرم شدن دیرتر از گلخانه های کوچک تر گرمای خود را از دست می دهند. از طرف دیگر گلخانه کوچک مقاوم به طوفان، باد شدید و برف سنگین است و بادشکن نقش حفاظتی بهتری را در این نوع گلخانه ها ایفا می کند.

جهت گلخانه

تعیین جهت گلخانه بستگی به شرایط منطقه دارد. در صورتی که منطقه ی مورد نظر مانند استان یزد بادخیز باشد، جهت باد غالب در تعیین جهت گلخانه اهمیت بیشتری دارد. اگر باد غالب منطقه خسارت زا نباشد و سایر بادهایی که در منطقه می وزند خسارت زا باشند، جهت گلخانه در جهت بادهای خسارت زا باید باشد. باد در زمستان از دست رفتن گرما و در تابستان خنک کردن گلخانه را تحت تاثیر قرار می دهد. برای حفظ گرما در زمستان، کوچکترین مقطع گلخانه (معمولا دیوار انتهایی) باید رو به باد غالب باشد. دیوار انتهایی می تواند به راحتی عایق کاری شود. بنابراین توصیه می شود در صورت بادخیز بودن منطقه، گلخانه را طوری بسازند تا باد از روی گلخانه به راحتی عبور کند. به عبارت دیگر گلخانه در امتداد جهت باد غالب باشد. نیرویی که باد وارد می کند برابر فشار حاصل از باد ضرب در مساحتی است که باد به آن برخورد می کند. بنابراین اگر فرض شود که فشار باد ۱۰۰ نیوتن در متر مربع باشد و این فشار به عرض گلخانه (۱۰ مترمربع) برخورد کند، نیروی حاصل ۱۰۰۰ نیوتن و اگر همین فشار به طول گلخانه (۵۰ متر مربع) برخورد کند، نیروی حاصل ۵۰۰۰ نیوتن خواهد بود. این مثال در مورد گلخانه تک واحدی صادق است. در نتیجه همسو بودن جهت گلخانه با جهت باد غالب یا باد خسارت زا باعث می شود خسارت کمتری به گلخانه وارد شود. باید توجه داشت در صورتی که گلخانه در جهت باد غالب باشد، می توان کمبود نور احتمالی را با روشن کردن تعدادی لامپ فلورسنت جبران نمود، برعکس اگر برای تامین نور، گلخانه در خلاف جهت باد غالب باشد، خسارت جبران ناپذیری به گلخانه وارد خواهد شد.
در صورتی که منطقه مورد نظر بادخیز نباشد، در مورد گلخانه های تک واحدی، معمولا در عرض های جغرافیایی کمتر از ۴۰ درجه شمالی یا جنوبی، جهت گلخانه یا امتداد جوی پشته یا ناودان گلخانه باید شرقی- غربی باشد. لازم به توضیح است که جهت گلخانه همان امتداد ناودان گلخانه یا امتداد جوی پشته گلخانه است. در این حالت گیاه نور موثر فتوسنتزی (Photosynthetic Active Radiation )بیشتری دریافت می کند. اگر جهت گلخانه شمالی- جنوبی باشد، در ماه های آذر تا اسفند که زاویه تابش خورشید کمتر است، نور کمتری وارد گلخانه می شود، سایه دایمی در گلخانه ایجاد می شود و در نتیجه فضای مفید گلخانه کاهش می یابد.
در گلخانه های جوی پشته ای اجزای اسکلت گلخانه از جمله ناودان ها نقش مهمی در تعیین جهت گلخانه دارند. اجزای اسکلت گلخانه از جمله ناودان ها ایجاد سایه می کنند که اندازه آن بستگی به زاویه تابش خورشید و فصل سال دارد. تاثیر سایه بر رشد گیاهان در زمستان که اغلب شدت نور کم است، بسیار زیاد می باشد. گلخانه های جوی پشته ای یا متصل به هم در همه عرض های جغرافیایی باید در جهت شمالی -جنوبی باشند، یعنی امتداد جوی پشته یا ناودان گلخانه شمالی- جنوبی باشد. در این صورت نور کمتری وارد گلخانه می شود، در عوض سایه دایمی کمتری ایجاد می شود و سایه در طول روز حرکت می کند و این گلخانه نسبت به گلخانه با جهت شرقی- غربی از تهویه بهتری برخوردار است. اگر جهت گلخانه شمالی- جنوبی باشد، سایه ناودان ها در روز که خورشید از شرق طلوع و به سمت غرب غروب می کند، در صبح در سمت غرب ناودان و در عصر در سمت شرق ناودان حرکت می کند و در نتیجه سایه در عرض گیاهان حرکت می کند و هیچ قسمت از گلخانه در معرض سایه ثابت قرار نمی گیرد و توزیع نور یکنواخت خواهد بود.
در تمام گلخانه ها، همیشه جهت خطوط کشت باید شمالی- جنوبی باشد تا همه گیاهان در طول روز از نور کافی برخوردار باشند و کمترین سایه اندازی روی یکدیگر داشته باشند. اگر در گلخانه های چند واحدی که امتداد شمالی- جنوبی است، خطوط کاشت شرقی- غربی باشند، ردیف های کاشت همانند دیواری بزرگ روی هم سایه اندازی می کنند و این سایه اندازی به مراتب بیشتر از سایه اندازی بوته های روی یکدیگر می باشد. در صورتی که اگر خطوط کاشت در امتداد گلخانه (شمالی- جنوبی) باشد، سایه بوته ها روی هم می افتد که به مراتب کمتر از سایه ردیف ها می باشد. همچنین در این حالت تهویه گلخانه نیز بهتر انجام می شود.

بادشکن

وجود بادشکن نقش مهمی در کاهش میزان سوخت مصرفی دارد. در احداث بادشکن باید از درختان سریع الرشد همیشه سبز استفاده کرد. با توجه به کاهش شدت نور خورشید در زمستان و به منظور جلوگیری از سایه اندازی درختان روی گلخانه و تاثیر منفی بر رشد گیاهان، باید بادشکن های واقع در جنوب، شرق و غرب گلخانه کمینه
5/ 2برابر ارتفاع بادشکن از گلخانه فاصله داشته باشند. بادی با سرعت ۱۵ متر بر ساعت باعث دوبرابر شدن هدررفت گرما از گلخانه می شود. به طور کلی وجود بادشکن باعث ۱۰-۵ درصد صرفه جویی در مصرف سوخت می شود. اگر بادشکن زنده به تنهایی نتواند جلو باد شدید را بگیرد، باید قبل از بادشکن زنده، دیواری آجری یا بتنی احداث نمود و سوراخ هایی در دیوار ایجاد کرد تا باد باعث فرو ریختن دیوار نشود و نیروی آن را کاهش دهد. بیشینه ارتفاع بادشکن غیرزنده ۴ متر و کمینه آن 5/0 متر است. بهتر است بادشکن ها طوری ساخته شوند تا اجازه عبور باد را بدهند. فاصله نزدیک بین گلخانه های مجاور باعث می شود باد از روی گلخانه اول عبور کرده و در فاصله بین دو گلخانه وارونه شده و به گلخانه دوم خسارت وارد کند، بنابراین توصیه می شود فاصله کافی بین دو گلخانه مجاور در نظر گرفته شود.
اخیرا بادشکن هایی که به صورت توری پلاستیکی به رنگ سبز هستند به عنوان بادشکن مورد استفاده قرار می گیرند. عرض این توری ها 8/ 1 متر و ضخامت آنها 1-2 میلی متر است و به منظور جلوگیری از صدمه اشعه ماورای بنفش و افزایش طول عمر به آن مواد نگهدارنده اشعه ماورای بنفش افزوده شده است.

فاصله بین دو گلخانه

به منظور جلوگیری از سایه اندازی گلخانه ها روی هم، لازم است فاصله کافی بین دو گلخانه رعایت شود. فاصله بین دو گلخانه بستگی به ارتفاع گلخانه و زاویه تابش خورشید دارد. کمینه زاویه تابش خورشید ۲۶ درجه است. فاصله بین دو گلخانه از رابطه زیر به دست می آید که در آن A زاویه تابش خورشید با سطح افقی (۲۶ درجه)، y فاصله بین بیشینه ارتفاع گلخانه تا محل سایه و h ارتفاع گلخانه است. با محاسبه مقدار y و کسر کردن آن از نصف عرض گلخانه، فاصله بین دو گلخانه به دست می آید.
Tangent A=h/y  
چون تانژانت ۲۶ درجه تقریبا برابر 5/0 است، بنابراین در فرمول فوق با جایگذاری تانژانت و ارتفاع گلخانه، مقدار y به دست می آید.
مثال- اگر ارتفاع گلخانه ۶ متر و عرض گلخانه ۱۰ متر باشد، فاصله بین این گلخانه و گلخانه بعدی را محاسبه کنید؟ چون تانژانت ۲۶ درجه برابر 5/0 است، مقدار y برابر ۱۲ خواهد بود. چون عرض گلخانه ۱۰ متر است، پس نصف عرض گلخانه برابر ۵ خواهد بود. با کسر عدد ۱۲ از ۵ ، مقدار X به دست می آید. بنابراین فاصله گلخانه دوم از اول باید ۷ متر باشد تا گلخانه اول روی گلخانه دوم سایه نیندازد.

ساختمان گلخانه

اسکلت یا چارچوب گلخانه

اسکلت گلخانه نگهدارنده پوشش است. قدیمی ترین اسکلت از جنس چوب بود. در استان اصفهان گلخانه های چوبی زیادی وجود دارند . امروزه اسکلت گلخانه از آهن، آلومینیم و فولاد ساخته می شود.

اجزای اسکلت گلخانه

اسکلت گلخانه دارای اجزای زیر است.

پایه (Post)

همچنان که ساختمان نیاز به ستون هایی دارد تا وزن آن را تحمل کند، گلخانه نیز نیاز به پایه های جانبی دارد تا وزن سقف را تحمل کند. این پایه ها معمولا در سیمان قرار داده می شوند.
پایه های سیمانی در زیر خاک قرار داده می شوند. جنس پایه می تواند فلزی یا چوبی باشد و در صورت چوبی بودن باید با مواد نگهدارنده تیمار شود.

Glazing Sill or Sash Sill

محافظی برای قسمت پایین پنجره هاست و بر روی دیوار حاجب قرار می گیرد. وقتی دریچه جانبی مورد استفاده قرار می گیرد، آن را Sash Sill می گویند. جنس آن می تواند چوبی یا فلزی باشد.

Eave Plate

سطحی است که در روی پایه ها قرار می گیرد و محافظی برای سقف گلخانه است.

ناودان (Gutter)

ناودان ها کار جمع آوری و هدایت آب را به بیرون از اسکلت به عهده دارند. در گلخانه جوی پشته ای، ناودان بجای Eave Plate به کار می رود. ناودان ها دارای شیبی حدود ۱۰ سانتی متر به ازای هر 5 / 30متر طول گلخانه هستند تا آب را به راحتی منتقل کنند. قبل از یخبندان و کاهش دما باید ناودان ها را از برگ و سایر مواد تمیز نمود. گلخانه های تک واحدی نیازی به ناودان ندارند و برف و باران به آسانی از اسکلت جاری می شود. تجربه نشان داده است که در گلخانه های جوی پشته ای قرار دادن یک ناودان با شیب مناسب در داخل گلخانه و در زیر ناودان اصلی گلخانه باعث هدایت قطرات آب چکه کرده از ناودان اصلی به کنار و در نهایت بیرون گلخانه می شود.

قاب (Sash Bar)

قاب یکی از مهمترین قسمت های ساختمان گلخانه است. شکل و اندازه آن باید طوری باشد تا کمترین سایه ممکن را در گلخانه ایجاد کند. قاب باید به اندازه کافی محکم باشد تا وزن پوشش، برف و نیروی باد را تحمل کند. قاب ها دارای کانالی هستند و وقتی این کانال در قسمت داخل گلخانه قرار می گیرد، کار هدایت قطرات آب را به داخل ناودان به عهده دارند.

(Bar Cap) کشو

کشو به قسمت بیرونی قاب متصل می شود تا شیشه و مواد پوشش دهنده را در جای خود نگهدارد. همچنین کشو مواد پوشش دهنده را از نور آفتاب محافظت می کند (اشعه ماورای بنفش مواد پرکننده شیشه را از بین می برد). کشوها به راحتی توسط دو یا چند پیچ به قاب متصل می شوند.

(Purline)

میله ای است که در طول گلخانه کشیده می شود و برای نگهداری قاب به کار می رود.

خرپا (Truss)

خرپا یک عضو حمایت کننده است که برای استحکام گلخانه به کار می رود. گلخانه های دوطرفه (Clear Span) دارای خرپاهای پیچیده هستند تا پوشش گلخانه (شیشه)، نیروی برف و باد را تحمل کند. در آمریکا این نوع گلخانه ها با عرض3/ 15 متر و در انگلستان با عرض 1/23 متر در سطح تجاری مورد استفاده قرار می گیرند.

(Ridge) پشته

پشته قسمت برآمده گلخانه است. قسمت بالایی هر قاب به پشته محکم می شود. پشته همچنین دستگاه های تهویه سقفی را نگه می دارد.

Ridge Cap

میله ای است که در انتهای پشته قرار می گیرد و به منظور راه رفتن روی گلخانه برای بازرسی و یا تعمیرات جزیی به کار می رود.

پنجره تهویه (Ventilator)

پنجره تهویه که در تمام طول گلخانه و یا در قسمت هایی از گلخانه قرار می گیرد.

پنجره تهویه کناری (Side Wall Ventilator)

پنجره تهویه کناری باعث افزایش جریان هوا در گلخانه می شود. وقتی این پنجره ها باز باشند بیشینه اثر دودکشی (Chimney Effect) ایجاد می شود و در نتیجه هوای گرم از طریق پنجره سقفی به بیرون گلخانه کشیده می شود.

نگهدارنده دستگاه تهویه (Ventilator Header)

نگهدارنده دستگاه تهویه جزیی از اسکلت است که دستگاه تهویه روی آن قرار می گیرد.
لطفا جهت اطلاعات بیشتر و آگاهی از آخرین قیمت نایلون های گلخانه ای در استان های یزد، اصفهان، تهران، فارس و… به بخش محصولات مراجعه فرمایید.