مقدمه
مالچ ها انواع مختلفی دارند که انتخاب نوع آن باید براساس نیازهای هرمحصول یا هرمنطقه باشد.
مالچ ها به دو نوع آلی و غیر آلی دسته بندی میشوند.
مالچ آلی:
مالچ آلی یا بیولوژیک شامل مواد طبیعی همچون علف خشک، کاه، کلش، پوست درخت، چوب خردشده، برگ، خاک اره و کمپوست میباشد.
مالچ غیر آلی:
مالچ های غیرآلی یا شیمیایی به پوشش هایی از جنس پلاستیک یا پلی اتیلن گفته می شود که بر روی خاک گسترده میشوند.
این محصول برای جلوگیری از رشد گیاهان هرز و همچنین تبخیر آب از خاک مورد استفاده قرار میگیرد. گیاهان از داخل منافذی که روی سطح فیلم ایجاد میشود رشد میکنند.
ضخامت این نایلونها بین ۳۰ تا ۵۰ میکرون میباشد. مالچ پلاستیکی در رنگها و اندازههای گوناگون برای نیازهای مختلف تولید می شود. دوام مالچها به ضخامت آنها بستگی دارد. در مالچ پلاستیکی، دوام عاملی مهم است. بیشتر پلاستیکهای ترد و شکننده قابل استفاده در کشتها هستند، اما بادهای سنگین میتوانند آنها را پاره کنند. پلاستیکهای محکم پس از دو بار کشت هم پابرجا میمانند. مالچ پلاستیکی به صورت خطهای موازی در سطح خاک های آماده شده قرار میگیرد. بستر خاک باید بدون باقیمانده گیاهان باشد و به وسیله شیئ سنگینی در روی حاشیههای کناره خاک محکم شود. مالچ باید محکم به خاک بچسبد تا انتقال حرارت به خوبی صورت گیرد و از آزاد شدن و حرکت آن توسط باد جلوگیری شود. حرکت مالچ توسط باد ممکن است پلاستیک را پاره کند و قابلیت آن را از بین ببرد. همچنین لایههای مالچ میتوانند مانعی برای جلوگیری از خروج گاز سمی «متیل بروماید» باشند که برای کشتن باکتریهای خاک کاربرد دارد. فیلم مالچ به کشاورزان این امکان را می دهد که کمتر از متیل بروماید استفاده کنند.
تاریخچه
ایده استفاده از فیلم پلی اتیلن برای تولید گیاه اولین بار در سال 1950 توسط دکتر Emery M. Emmert از دانشگاه کنتاکی داده شد. او اولین کسی بود که به منفعت استفاده از پلی اتیلن به عنوان فیلم مالچ برای تولید سبزیجات پی برد. امروزه او را به شوخی ،”جراح پلاستیک” مینامند چرا که او مقالات متعددی در زمینه جایگزینی شیشه های گلخانه با پلاستیک داده است.
مزایا
1-کاشت زودتر گیاه و افزایش بازده اقتصادی در تولید محصول
استفاده از مالچ باعث تغییر دمای خاک میشود. امکان کاشت زودتر و همچنین رشد سریعترگیاه از مزیت های استفاده از فیلم مالچ می باشد. مالچ سفید با بازتاب نور خورشید بطور مؤثری دمای خاک را کاهش میدهد. این کاهش دما، پایداری گیاه در نیمه تابستان که نیاز به خاک خنکتر دارد را فراهم میکند.
برداشت زودتر محصول و عرضه آن در زمان اوج قیمت، افزایش سطح سبز مزرعه، افزایش سه تا چهار برابری عملکرد، جلوگیری از آفات و بیماریها و رشد علفهای هرز و استفاده نکردن از سموم علف کش و آفت کش، کاهش میزان ساعت کار کارگری و کیفیت بهتر محصول سبب افزایش بازده اقتصادی محصول میشود. در کنار بازده اقتصادی، مزایای تولید ارگانیک را نیز باید اضافه کرد. به طور متوسط برای هر هکتار صیفی، درحدود ۱۳۰ کیلوگرم پلاستیک مصرف میشود. پژوهشگران نشان دادند که استفاده از مالچ پلاستیکی منجر به زودرسی بین هفت تا ۱۴ روز و عملکرد سه تا چهار برابر نسبت به محصولاتی می شود که بدون پوشش مالچ رشد کرده اند.
امروزه استفاده از انواع مالچ های پلاستیکی در کشاورزی برای افزایش عملکرد و زودرسی گیاهان به ویژه گونه های گرمادوست مانند فلفل، ذرت، گوجه فرنگی و گیاهان پیچکدار در حال افزایش است.
2-نگه داری رطوبت خاک
فیلم مالچ از هدر رفتن آب بدلیل تبخیر جلوگیری میکند و این بدین معناست که میتوان از سیستم آبیاری قطره ای استفاده نمود. همچنین فیلم مالچ باعث توزیع رطوبت در سطح خاک شده که این استرس وارده به گیاه را کاهش میدهد.
3-جلوگیری از رشد علف هرز
مالچ از رسیدن نور خورشید به خاک ممانعت میکند که باعث جلوگیری از رشد علف هرز میشود.
4-کاهش در خروج مواد مغذی کود از دسترس ریشه گیاه
استفاده از آبیاری قطره ای به همراه پلاستیک مالچ از این پدیده جلوگیری میکند. سیستم آبیاری قطره ای از ورود حجم زیاد آب به خاک که باعث انحلال نیتروژن و سایر مواد مغذی و رفتن به عمق خاک، جایی که در دسترس ریشه گیاه نباشد جلوگیری مینماید.
در آبیاری قطره ای آب کمتری به همراه کود به عمق خاک نفوذ میکند و بیشتر آن مورد مصرف ریشه گیاه قرار میگیرد. در این فرایند علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب، مصرف کود نیز کاهش مییابد.
5-بهبود کیفیت محصول
پلاستیک مالچ میوه را از خاک دور نگه میدارد و این موضوع باعث تمیزی بیشتر میوه و سبزی میشود. این مورد در توت فرنگی بسیار مشهود است.
6-جلوگیری از فشردگی خاک
پلاستیک مالچ از پوسته پوسته شدن خاک در اثر باران و آفتاب جلوگیری میکند. با کاهش میزان علف های هرز نیاز به شخم زدن کاهش مییابد که باعث میشود خاک زیر مالچ همچنان نرم و دارای هوا باشد و این امر موجب افزایش میزان اکسیژن خاک و فعالیت میکروبی آن میشود.
7-کاهش صدمه به ریشه
استفاده از پلاستیک مالچ بطور عملی منطقه بدون علف هرز را در اطراف گیاه ایجاد میکند، بنابراین شخم زدن برای حذف علف های هرز که امکان آسیب به ریشه های گیاه را به همراه دارد از بین میبرد.
8-تناوب زراعی مالچ
کشاورزان در مناطقی مانند استان اصفهان به طور عمده از تناوب زراعی خربزه، آفتابگردان و گندم استفاده میکنند. تمایل به استفاده از مالچ پلاستیکی به دلیل صرفه جویی در میزان آبیاری برای زمانی است که گندم به آبیاری نیاز دارد. در این تناوب در پایان برداشت خربزه، بدون برهم زدن زمین و ایجاد شیار به اصطلاح روش بدون خا ک ورزی یا (No-Tillage) آفتابگردان کشت میشود، به طوری که آب اول آفتابگردان با آبیاری آخر خربزه مشترک میشود.
معایب پلاستیک مالچ
هزینه
کشت مالچ با همه محاسنی که دارد باید به هزینه هایی مانند هزینه پلاستیک، کارگر، تجهیزات نصب و همچنین هزینه های جمع آوری بعد از کشت نیز ، توجه نمود.
نگرانی زیست محیطی
اگر پلاستیک های معمول مانند پلی اتیلن برای تولید مالچ استفاده شود تجمع آنها در خاک بدلیل عمر بالا از بازدهی خاک کاسته و مشکلات زیست محیطی را به همراه دارد همچنین هزینه های جمع آوری و حذف آنها گزاف میباشد.
انواع فیلم مالچ
هدف استفاده از مالچ پلاستیکی، افزایش دمای خاک است .مالچ پلاستیکی باید بادوام و مقاوم در برابر بادهای شدید باشد. کم کردن ضخامت، افزایش ساختار چند لایه و رنگهای جدید، بعضی از اهداف برای استفاده بیشتر و تجاری مالچ هاست. برای استفاده از مالچهای رنگی باید رنگ هر پلاستیک برای هر نوع گیاه و اقلیم آزمایش شود. اغلب این پلاستیک از سمت مشکی روی خاک کشیده میشوند.
1-مشکی-نقره ای
این نوع مالچ در صنعت کشاورزی کاربرد زیادی دارد.دلیل اولیه استفاده از این نوع فیلم، بهبود اثرات محیطی میباشد. استفاده از مالچ روی نور و شدت آن در توسعه محصولات بدلیل ایجاد همزمان نور و گرما مؤثر میباشد.
2-مالچ کشاورزی
این محصول در رنگ های متنوعی وجود دارد وعلاوه بر محافظت از خاک در کیفیت نگه داری حرارت و رطوبت خاک بسیار موثر است.
3-مشکی-سفید
مالچ مشکی سفید با دستکاری در میزان دما، نور و رطوبت شرایط بهینه برای تمامی محصولات بخصوص مواردی که حساس به گرما هستند را در فصل تابستان فراهم میکند و باکنترل علف های هرز، از بالا رفتن بیش از حد دمای خاک، ریشه ها را خنک نگه میدارد.
نکات مهم در ارتباط با مالچ
کشاورزانی که از مالچ در مزرعه استفاده می کنند باید به نکات زیر توجه کافی داشته باشند:
۱- استفاده از کودهای دامی مناسب (کودهای خشک و پوسیده)
۲- تنظیم مدار آبیاری و استفاده از تیپ های آبیاری با تنظیم فشار
۳- استفاده از قارچ کش جهت ضدعفونی کردن خاک (آبیاری نامنظم و استفاده بی رویه از کود دامی افزایش قارچ های پارازیتی را به دنبال خواهد داشت.