ویژگی های محل احداث گلخانه

پلاستیک کشی

لایه های پلاستیک باید محکم روی سازه کشیده و چفت شوند تا در برابر وزش باد صدمه نبینند. پلاستیک کشی باید با سرعت انجام شود؛ زیرا ممکن است شرایط آب و هوایی به نحوی تغییر کند که برای پلاستیک کشی مناسب نباشد. در گلخانه های با پوشش پلی اتیلنی، جنس پلاستیک باید نرم و یک تکه باشد تا از نفوذ آب و سرما به داخل گلخانه جلوگیری نماید؛ چون پلاستیک در اثر سرما منقبض و کشیده و در اثر گرما، منبسط و شل می شود. در هنگام پلاستیک کشی در روزهای سرد، باید آن را محکم کشید و در روزهای گرم، با دمای ۲۷ درجه سانتیگراد، باید به اندازه ۵-۸ سانتیمتر در یک طرف، از سرتاسر طول گلخانه (با عرض ۱/ ۶ متر)، پلاستیک را آزاد گذاشت (کمتر کشیده شود) تا در هوای سرد (در اثر انقباض) پاره نشود؛ اگر در هوای گرم، پلاستیک محکم کشیده شود، در هوای سرد زمستان، پوشش پلاستیکی در نقطه اتصال به گیره ها پاره خواهد شد و در صورتی که در هوای سرد، پلاستیک محکم کشیده نشود، سبب شل شدن بیش از حد پلاستیک در هوای گرم می شود.
اگر عرض پلاستیک کوچکتر از طول قوس گلخانه باشد، نمی توان پلاستیک را به صورت طولی و یک تکه برروی گلخانه نصب کرد؛ در این صورت پلاستیک کشی به صورت عرضی و تكه تکه انجام می شود؛ مثلا گلخانه ای که طول آن ۵۴ متر و طول قوس آن گلخانه ۱۴ متر است و پلاستیک مورد استفاده با عرض ۸ متر باشد. پلاستیک کشی به صورت عرضی صورت می گیرد و این گلخانه نیاز به ۸ قلعه پلاستیک با عرض ۸ متر دارد که هر تكه با تكه قبلی یک متر همپوشانی دارد؛ در این حالت باید کاملا دقت نمود تا پلاستیک ها محکم بر روی اسکلت گلخانه نصب شوند و در محل همپوشانی پلاستیک ها بر روی یکدیگر، هیچ فاصله یا شکافی وجود نداشته باشد؛ زیرا باعث اتلاف گرما و یا پاره شدن پلاستیک در اثر وزش باد می گردد.
معمولا برای سفت کردن پلاستیک از یک اهرم استفاده می شود؛ در زمانی که باد شدیدی می وزد، استفاده از این اهرم برای کشیدن پلاستیک و جلوگیری از پاره شدن آن بسیار مفید است. در صورتی که پلاستیک به طور مناسب و صحیح نصب شده باشد، دیگر نیازی به استفاده از تسمه های لاستیکی برای محکم نگه داشتن پلاستیک به اسکلت گلخانه نخواهد بود.
توصیه می شود به جای استفاده از پلی اتیلن برای دهانه ابتدایی و انتهایی گلخانه، از ورقه های پلاستیکی سخت، مانند پلی کربنات استفاده شود، چون مقاومت آنها در برابر باد بیشتر است.

استفاده از پرده های محافظ حرارتی

پرده هایی از جنس پلاستیک های مختلف وجود دارد که متحرک اند و هر شب در ارتفاع ۲-۳ متری یا بیشتر (با توجه به ارتفاع گلخانه و نوع گیاه) نصب می شود که سبب کاهش اتلاف گرما و کم شدن حجم گلخانه می گردد. این روش بیشتر برای گلخانه های بزرگ و به هم پیوسته مورد استفاده قرار می گیرد؛ زمانی که این پرده ها در روز باز هستند، نور خورشید تقریبا بدون کاهش به داخل گلخانه وارد می شود. از مزایای این روش، گرم تر شدن گلخانه و جلوگیری از اختلاف شدید دمای شب و روز و همچنین جلوگیری از تشکیل قطرات آب بر روی سطح پلاستیک است. در برخی از گلخانه های سنتی نیز یک لایه پلاستیک پلی اتیلن در ارتفاع ۲-۳ متری نصب و یا پوشش دومی به صورت موازی با پوشش سقف گلخانه تعبیه می شود؛ هر چند این لایه مانع از میعان بخار آب و ریزش آن بر روی سطح گیاهان می شود، ولی در صورتی که این پرده به صورت صحیح نصب نشود، به دلیل تشکیل قطرات آب بر روی لایه خارجی و ریزش آن بر روی پرده محافظ حرارتی، سبب تشکیل کیسه های آب بر روی این پرده خواهد شد. پرده های حرارتی ممکن است به یکی از روش های زیر نصب شوند:

الف – به صورت موازی با سقف گلخانه از ستونی به ستون دیگر؛

ب – به صورت افقی در ارتفاع ناودان و متحرک بین ستونها؛

ج- به صورت افقی در ارتفاع ناودان و متحرک بین ناودان ها؛

د- به صورت افقی در ارتفاع ناودان و متحرک به سمت پی گلخانه.

پرده های حرارتی باید کاملا سفت و کشیده نصب شوند، زیرا پرده های شل در حفظ انرژی گرمایی گلخانه کارایی چندانی ندارند؛ کناره های پرده نباید باز و به سمت پایین آویزان باشد، چون امکان پائین آمدن هوای سرد سقف از طریق کناره های باز پرده وجود دارد؛ ضمنا کناره های پرده باید به داخل ناودان های خاصی هدایت شوند و در زمان بسته شدن، پرده ها کاملا با یکدیگر همپوشانی داشته باشند.

بستن کلیه منافذ و درزها

یکی از روش های مهم اتلاف گرما، خروج آن از طریق درزها و شکاف ها است؛ بنابراین باید کلیه منافذ، دریچه ها و پنجره ها بسته شود. باز و بسته شدن مکرر در های ورودی نیز سبب هدر رفتن گرما می گردد؛ لذا توصیه می شود که جلوی در ورودی، اتاقکی احداث شود تا در ورودی گلخانه مستقیما به فضای بیرون گلخانه باز نشود. این عمل علاوه بر کاهش اتلاف گرما، تا حدودی نیز از ورود حشرات جلوگیری می نماید. در محل نصب پنکه ها نیز، مقداری از گرما خارج می گردد؛ بنابراین پنکه ها حتما باید کرکره دار باشند تا در زمانی که خاموش هستند از خروج گرما جلوگیری شود. پنجره ها، سقف و دیواره های جانبی نیز باید به طور کامل درزگیری شوند.

خنک کردن گلخانه در تابستان

معمولا در طول فصل گرم سال و در طول روز، دمای داخل گلخانه بسیار بیشتر از دمای مطلوب گیاهان و برای آنها مضر است؛ حتی اگر هواکش ها نیز باز باشند، هوای داخل گلخانه ۱۱ درجه سانتیگراد بیشتر از محیط بیرون گلخانه است. آثار زیان بار دمای بالا به اشکال مختلفی، از جمله کاهش اندازه گل، تأخیر گلدهی و مرگ جوانه بروز می کند. مقاومت گیاهان به گرما خیلی کمتر از مقاومت آنها به سرما است. در مواردی نیز در فصل زمستان، با آنکه هوای بیرون سرد است، به علت تابش نور خورشید، دمای داخل گلخانه به بالاتر از حد مطلوب گیاه می رسد. خنک کردن گلخانه بسیار سخت تر و پرهزینه تر از گرم کردن آن است.

روش های مختلفی برای کاهش گرمای گلخانه در تابستان وجود دارد که می توان به سایه دادن، تهویه طبیعی (باز کردن پنجره های سقفی و جانبی) و استفاده از خنک کننده های تبخیری پنکه – پوشال و مه پاش اشاره کرد.

سایه دادن

تابش مستقیم نور خورشید به گلخانه، حتي اگر پنجره های تهویه نیز باز باشند، سبب گرم شدن بیش از حد گلخانه می گردد. سایه دادن را می توان با استفاده از پرده های ساران نیز انجام داد. این پرده ها قادرند با کم کردن شدت نور، تا حدودی سبب کاهش گرمای گلخانه شوند؛ پرده های ساران در داخل گلخانه و در ارتفاع ۲-۳ متری نصب می شوند و اگر بر روی سطح خارجی گلخانه قرار گیرند، تأثیر آنها در کاهش گرمای گلخانه بیشتر از قرار دادن آنها در داخل گلخانه است.

پارچه ساران نام تجارتی یک نوع توری پلاستیکی است که برای سایه دادن گلخانه به کار می رود. این پارچه سبک بوده، در رنگ های سبز و سیاه وجود دارد و قادر است شدت نور گلخانه را ۳۰ ۔ ۹۴ درصد کاهش دهد. معمولا پارچه ای که ۴۷-۵۰ درصد سایه ایجاد می کند برای کاهش دمای گلخانه توصیه می شود. پارچه هایی که تا ۹۴ درصد، شدت نور را کاهش می دهند برای تاریک سازی (کاهش طول روز) در گیاهان حساس به مدت روشنایی روزانه (فتوپریود) برای تنظیم زمان گل دهی به کار می روند.

در شرکت های داخلی نیز، پارچه های ساران در دو نوع Gs50 با کاهش ۵۰ درصدی شدت نور و Gs35 با کاهش ۳۵ درصدی شدت نور و در ابعاد ۱*۳۰ متر تولید می شوند.

روش ساده دیگر برای سایه دادن و کاهش شدت نور داخل گلخانه، رنگ آمیزی پوشش گلخانه است؛ برای این منظور از رنگ های پلاستیکی به نسبت یک قسمت رنگ و پنج قسمت آب استفاده می شود؛ در مواردی نیز پودر میل ساختمانی و آب را مخلوط می کنند و به کار می برند؛ در مناطقی هم که بارندگی زیاد است، مقداری چسب چوب به محلول فوق اضافه می کنند تا مانع از شسته شدن رنگ شود. از آب آهک نیز برای سایه دادن استفاده می شود. رنگهای روی پوشش گلخانه باید تا قبل از پاییز و کاهش شدت نور محیط، از روی پوشش شسته شوند.

تهویه طبیعی

کاهش دمای گلخانه بدون استفاده از خنک کننده های تبخیری، یکی از مهمترین اهداف انجام تهویه طبیعی است، در گلخانه ها معمولا دو نوع پنجره سقفی و جانبی تعبیه می شود. وقتی که هوای داخل گلخانه گرم می شود، گرما به سمت بالا رفته و در زیر سقف گلخانه تجمع می کند؛ با باز شدن پنجره های سقفی، هوای گرم با سرعت از آن خارج می شود و اگر پنجره های جانبی نیز باز شوند، جریان خروج هوا از پنجره سقفی افزایش می یابد. در بیشتر گلخانه های سنتی، که خنک کننده های تبخیری وجود ندارد، با باز کردن پنجره های سقفی و جانبی همراه با سایه دادن گلخانه، تا حد زیادی گرمای گلخانه را کاهش می دهند، اما این عمل سبب خنک شدن گلخانه و کاهش دمای داخل آن، به کمتر از دمای محیط بیرون گلخانه، نمی شود.

خنک کننده تبخیری پنکه و پوشال

سیستم پنکه و پوشال از جمله خنک کننده های تبخیری است که برای تابستان مناسب است. اساس کار این نوع خنک کننده به این صورت است که هنگام تبخیر آب، گرمای محیط جذب و سبب خنک شدن گلخانه می گردد.

با استفاده از سیستم پنکه و پوشال در روزهای گرم تابستان، می توان تا ۲۰-۳۰ درجه سانتیگراد دمای گلخانه را کاهش داد. این سیستم در مناطقی با رطوبت نسبی پائین، بهترین روش خنک کردن گلخانه است اما در مناطق مرطوب، مانند استان های شمالی کشور، قابل استفاده نیست؛ زیرا اثر خنک کنندگی این سیستم به علت اختلاف رطوبت نسبی کم هوای بیرون گلخانه با رطوبت نسبی هوای داخل پوشال (۱۰۰ درصد)، به شدت کاهش می یابد. هر چه اختلاف رطوبت نسبی بیرون گلخانه و پوشال بیشتر باشد، اثر خنک کنندگی آن نیز بیشتر است.