بادمجان یا بادنجان با نام علمی Solanum melongena گیاهی از تیره سیب زمینی سانان است. این گیاه بومی مناطق گرمسیر هندوستان است. اسامی انگلیسی این گیاه عبارتند از Eggplant، Bringal و. Aubergine

مشخصات گیاه شناسی بادمجان

بادمجان گیاهی یک ساله است. برگهای بادمجان پهن، کشیده، دندانه دار و گاهی تخم مرغی است. سطح زیرین برگ دارای کرک و سطح رویین فاقد کرک است. ارتفاع بوته5-1/0 متر است. ساقه آن علفی و محکم و با استحکام تر از گوجه فرنگی است. به همین دلیل نیازی به قیم ندارد. ریشه بادمجان شبیه گوجه فرنگی است با تفاوت که عمق ریشه زیاد نیست، بیشینه عمق ریشه ۹۰-80 سانتی متر و قابلیت تولید ریشه نابجا در آن کمتر از گوجه فرنگی است. گلهای بادمجان درشت، ستاره ای شکل، بصورت منفرد، دوتایی و چندتایی در طول ساقه قرار دارند. از واریته های بادمجان می توان به بادمجان قلمی (Solanum melongena var serpentinum) اشاره کرد
که دارای میوه دراز و باریک به قطر 5/2 سانتی متر، طول كمينه آن35-15 سانتی متر و ارتفاع بوته ۱۲۰-۵۰ سانتی متر می باشد.
بادمجان معمولی (Solanum melongena var esculentum) ارتفاع آن 120-90سانتی متر، برگها بزرگ و متناوب، گلها بنفش و به صورت، منفرد، دو تایی یا چند تایی، میوه قطور و طول میوه دو برابر قطر میوه است.
بادمجان پاکوتاه (Solanum melongea var depresum) بوته ها کوتاه و ضعیف با برگ های کوچک، اندازه گلها و میوه ها کوچکتر از سایر واریته ها، میوه گلابی شکل و به رنگ بنفش است. قطر میوه برابر طول میوه است. چون دوره رشد آن کوتاه است، مناسب کشت در مناطقی با تابستان کوتاه است.

شرایط محیطی مطلوب

بادمجان گیاهی حساس به سرما است و در دمای کمتر از ۱۶ درجه سانتی گراد صدمه می بیند. حساسیت آن به سرما بیشتر از گوجه فرنگی و فلفل است. دمای مطلوب روزانه و شبانه به ترتیب ۳۰-۲2 و ۲۴-۱۸ درجه سانتی گراد است. بهترین دما برای جوانه زنی بذر ۳۲-۲۴ درجه سانتی گراد و در دمای کمتر از ۱۵ و بیشتر از ۳۵ درجه سانتی گراد جوانه زنی بذر بسیار کند است. کاهش دمای هوا و خاک به کمتر از ۱۸ درجه سانتی گراد باعث ریزش گل و میوه میشود. دمای بالا باعث خشکی گرده یا آبکی شدن کلاله و در نتیجه کاهش میوه دهی می شود. همچنین گرما و نور مستقیم خورشید در طی میوه دهی باعث آفتاب سوختگی میوه های جوان می شود، ساخته شدن آنتوسیانین در
رقم های ارغوانی یا دورنگ تحت تاثیر دمای بالا و رطوبت پایین قرار می گیرد. شدت نور مطلوب برای بادمجان حدود ۱۰۰۰۰ لوکس است. شدت نور کم در زمستان باعث ریزش گل و بدشکلی میوه می شود. بادمجان حساس به باد و خشکی است و نیاز گرمایی آن بیشتر از گوجه فرنگی استpH مناسب آن 5-6/5 است.

ازدیاد

بادمجان را می توان به صورت مستقیم با کشت بذر، کشت نشا، پیوند زدن، خوابانیدن و قلمه زدن تکثیر کرد. بیشینه قوه نامیه بذر بعد از گذشت دو سال است. برخی ویروس ها در شرایط انباری از بین می روند، به همین دلیل بذر سال دوم بهتر از سال اول است. اگرچه می توان آن را نشا کرد، اما حساس به نشاکاری است و باید با خاک اطراف ریشه منتقل شود. بهترین زمان انتقال نشاء، مرحله ای است که نشا دارای دو تا سه برگ حقیقی باشد. تولید نشای بادمجان ۱۰-۸ هفته طول می کشد. قطع آب خزانه قبل از انتقال نشا باعث کاهش ارتفاع ساقه، مقاوم شدن نشاها و افزایش تحمل نشاها به شوک های سرمایی می شود. معمولا نشا ۱۰-۸ روز پس از انتقال در زمین اصلی مستقر می شود.
پیوند بادمجان روی پایه های مقاوم به ورتیسیلیوم از جمله Solanum integrifolium و یا S.torvum جهت ایجاد مقاومت به بیماری های خاکزی مرسوم است.

گل دهی و گرده افشانی

بادمجان از نظر گل دهی گیاهی روز خنثی است. بادمجان گیاهی خود گرده افشان است. اگرچه دگر گرده افشانی نیز بندرت در آن صورت می گیرد. گل ها در رقم های زودرس پس از تشکیل شش برگ و در رقم های دیررس پس از تشکیل چهارده برگ تشکیل می شوند، در زمان گرده افشانی کاهش دما سبب تحریک تشکیل میوه های پارتنوکارپ می شود. در بادمجان سه نوع خامه وجود دارد.
گل هایی با خامه کوتاه و خامه کاذب (Pseudo- Styled Flower) که چون گرده افشانی در آن صورت نمی گیرد، ریزش می کنند. گل هایی با خامه بلند که تولید تعداد مناسبی میوه می کنند . کاربرد اکسین و جیبرلین در تحریک پارتنوکارپی موثر است. محلول پاشی گل ها با توفوردی با غلظت ۲ پی پی ام و اسید نفتالین استیک با غلظت ۷۵ پی پی ام یک هفته میان به مدت ۹۰ – ۷۵ روز باعث افزایش ۵۰ درصدی عملکرد می شود. تیمار بذر با این مواد به مدت
۲۴ ساعت نیز نتایج مشابهی می دهد. همچنین استفاده از پاراکلروفنوکسی استیک اسید (PCPA) در افزایش میوه دهی موثر است .

هرس و تربیت

بادمجان دارای عادت رشد نامحدود (Indeterminant Habit) است و شاخه های فرعی از زاویه برگها تشکیل می شوند. بادمجان گلخانه ای به صورت تک ساقه ای تربیت می شود.

داشت

بادمجان مواد غذایی زیادی را از خاک خارج می کند و زمین را به مدت طولانی اشغال می کند. استفاده از کود دامی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم در بادمجان مرسوم است. کود نیتروژن به صورت سرک داده میشود. به این ترتیب که آن را به سه قسمت تقسیم کرده و یک سوم آن ۴۵ روز بعد از نشا، یک سوم ۷۵ روز بعد از نشا و یک سوم بقیه ۱۰۵ روز بعد از نشا مصرف می شود. برخی زارعین یک سوم کود نیتروژن را در موقع تهیه زمین و قبل از نشاکاری، یک سوم در مرحله تشکیل گل و میوه و یک سوم بقيه در اواسط دوره باردهی مصرف می کنند، خاکدهی پای بوته در بادمجان مرسوم است و باعث تشکیل ریشه های نابجا در محل های گره ساقه می شود.

برداشت و انبارمانی

برداشت میوه زمانی صورت می گیرد که میوه به یک سوم اندازه کامل خود رسیده است وقطر میوه بین ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر است. تشخیص رسیدگی میوه از نظر بازارپسندی با انگشت شست صورت می گیرد. به این ترتیب که اگر با فشار دادن انگشت در میوه، پوست میوه به جای خود برگشت، میوه نارس و در صورتی که پس از فشار دادن میوه با انگشت شست، میوه به جای خود بر نگشت، میوه از نظر فیزیولوژیکی رسیده است. معمولا علامت رسیدگی میوه براق نبودن سطح میوه است. برداشت میوه همراه با دم که خیلی محکم به ساقه وصل است، صورت می گیرد. کاسبرگ بزرگ همراه قسمتی از دم روی میوه باقی می ماند. در صورت حذف کاسبرگ، عمر انباری آن کاهش می یابد و مورد حمله بیماریها قرار می گیرد. گوشت میوه رسیده و زیاد رس، خشک و تلخ و بذر تیره و سخت است. تاخیر در برداشت میوه رسیده باعث کاهش گلدهی و میوه دهی بعدی می شود. میوه بادمجان حساس به صدمه فیزیولوژیکی بعد از برداشت است.
عملکرد مطلوب بادمجان گلخانه ای 5/26 کیلوگرم در متر مربع است که در مقایسه با گوجه فرنگی گلخانه ای کمتر است.
بادمجان در دمای ۱۳-۱۰ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۹۲ درصد به مدت ۳-۲ هفته قابل نگهداری است. انبار کردن آن در دمای کمتر از10 درجه سانتی گراد باعث سرمازدگی میوه می شود.
از علایم سرمازدگی می توان به تلخی، برونزه شدن، سوراخ سوراخ شدن سطح میوه و قهوه ای شدن بذر وگوشت میوه اشاره کرد. پیچیدن بادمجان در پوشش پلی اتیلن باعث افزایش عمر انباری می شود.

آفات و بیماریها

بادمجان جذب کننده بسیاری از آفات است. مهمترین آفات شامل شته، تریپس و کنه می باشند. از جمله بیماریهای مهم می توان به مرگ گیاهچه Phytium spp.)،.  ,(Rhizoctonia spp.,Phytophtorasppلکه برگی (Cercospora spp., Alternaria spp.)، پژمردگی.Sclerotinium rolfsi ,Fusarium solani) (Verticilium spp. و پژمردگی باکتریایی(Pseuodomona solanacearum) اشاره کرد .