پرورش گیاهان یک نوع هنر و علم محسوب می شود. تقریبا 95 درصد گیاهان ( خواه محصولات غذایی، خواه رستنی هایی که صرفا جهت تامین منابع اقتصادی کشت می گردند ) در فضای باز کشت می گردند.
از زمان های خیلی دور بشر یاد گرفته است که چگونه گیاهان را تحت شرایط طبیعی پرورش دهد. در بعضی از مناطق حاره ای که تغییرات آب و هوایی شدیدی دارند و گاهی گیاهان به سختی رشد پیدا می کنند بشر روش های نوینی را توسعه داده است که کشت و تولید این گیاهان را تا میزان بالایی بالا ببرد.
این نوع روش ها که برای محافظت از گیاهان  در برابر تنش های دمایی به منظور افزایش بهره وری از آنها به کار می رود را تکنولوژی گلخانه ای می گویند.
تکنولوژی گلخانه ای به معنای فراهم کردن شرایطی مناسب برای پرورش گیاهان است.
این تکنیک بیشتر برای محافظت گیاهان در برابر تغییرات شدید محیطی از قبیل باد، سرما ، تابش شدید نور خورشید ، بیماری ها و آفات می باشد . فراهم کردن این شرایط برای رشد گیاهان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
گلخانه ها در قالب و یا سازه هایی با پوشش های شفاف یا مواد دارای قابلیت عبور نور کافی به شکل کامل یا جزئی پوشیده می شوند تا با کنترل شرایط محیطی میزان بهره وری و تولید را به شرایط ایده آل برسانند.
کشاورزی یکی از ستون های مهم فعالیت های اقتصادی هندوستان است و تجارب ما طی 50 سال گذشته ارتباط قوی ای را بین رشد کشاورزی و دستاورد های اقتصادی نشان داده است.
سناریوی حال حاضر هندوستان تلفیقی از دستاوردهای قابل توجه و موقعیت های از دست رفته است.
اگر هندوستان می خواهد به عنوان یک کشور قدرتمند اقتصادی شناخته شود تولیدات کشاورزی اش باید به اندازه ی کشورهایی که قدرت های اقتصادی محسوب می شوند باشد.
ما نیاز به تکنولوژی های نوین و کارآمد برای تولید مستمر محصولاتمان از طریق سیستم های بروز کشاورزی داریم.
یکی از این تکنولوژی ها تکنولوژی گلخانه ای می باشد که سابقه ای طولانی دارد اما برای هندوستان تجربه ای نو محسوب می شود.

گلخانه ها در دنیا

در حال حاضر 50 کشور در دنیا وجود دارند که محصولات خود را تحت شرایط کنترل شده و در مقیاس تجاری کشت می کنند. 4000 هکتار از گلخانه های آمریکا به  تولید گیاهان زینتی گلخانه ای اختصاص یافته اند. میزان درآمد ایالات متحده آمریکا از کشت گیاهان زینتی رقم 8/2 میلیارد دلار در سال است.
میزان سطح زیر کشت گلخانه ای در اسپانیا حدود 25 هزار هکتار، ایتالیا 500/18 هکتار می باشد که بیشتر مختص سبزیجات و صیفی جاتی از قبیل هندوانه، فلفل، خیار، گوجه، توت فرنگی و لوبیا می باشد.
در کشور اسپانیا معمولا از کشت های تونلی برای پرورش خیار گلخانه ای استفاده می کنند. نوع پوشش رایج این گلخانه ها نایلون های حاوی یو وی (uv) می باشد.
در کشور کانادا صنعت گلخانه ای به کشت گیاهان زینتی و کشت گیاهان خارج از فصل اختصاص داده شده است. عمده محصولات گلخانه ای در کشور کانادا خیار، گوجه و فلفل می باشد.
کشور هلند یکی از صادرکنندگان قدیمی گل های شاخه بریده و سبزیجات در جهان می باشد. بیش از 600/89 هکتار سطح زیر کشت محصولات گلخانه ای در هلند است. تکنولوژی های گلخانه ای هلند یکی از مدرن ترین روش های کشت در دنیا محسوب می شوند.
توسعه کشت های گلخانه ای در کشورهای حوزه خلیج به علت شرایط محیطی از رونق بالایی برخوردار است.
اسرائیل بزرگ ترین صادر کننده گل های شاخه بریده محسوب می شود بیش از 15 هزار هکتار از اراضی اسرائیل زیر پوشش گلخانه است. 10000 هکتار از اراضی ترکیه مختص کشت گیاهان زینتی، و انواع سبزیجات و صیفی جات است.
94 درصد گل خانه های عربستان مختص کشت خیار و گوجه می باشد.
مصر 1000 هکتار گلخانه دارد که با پوشش های نایلونی به روش تونلی کشت می گردند.
در آسیا، چین و ژاپن سردمداران کشت های گلخانه ای محسوب می شوند. روند توسعه کشت های گلخانه ای در چین نسبت به سایر کشورها در دنیا از سرعت قابل ملاحظه ای برخوردار است.
48 هزار هکتار از اراضی کشاورزی گلخانه ای در چین طی سال های اخیر مختص کشت های گلخانه ای گردیده اند.
11 هزار هکتار از این نوع کشت شامل انگور، گیلاس، انجیر، به ژاپنی ، لیمو و انبه می باشد.
در کشور ژاپن 40 هزار هکتار گلخانه موجود می باشد که 7500 هکتار آن مختص کشت میوه های درختی است.
در کشور کره جنوبی 21 هزرا هکتار مختص کشت گیاهان زینتی و میوه می باشد.
حتی کشت های گلخانه ای به کشورهایی که در معرض خطر سرمای شدید ( شمال روسیه و کاندا ) هستند امکان پرورش گیاهان را داده است.
حتی در مناطقی از اسرائیل، کویت و امارات  که گرمای غیرقابل تحملی وجود دارد تکنولوژی های نوین امکان کشت گیاهان را فراهم کرده است.
جالب است که در مناطق با بارش بالا از قبیل فیلیپین کشت های گلخانه ای رواج پیدا کرده اند.
بطور کلی امکان کشت گلخانه ای در تمام کشورها با تمام شرایط محیطی امکان پذیر است.

آمارها در هندوستان

اگرچه بیش از یک و نیم قرن از حضور صنعت گلخانه داری در دنیا می گذرد اما از اواخر دهه ی 80 میلادی امکان کشت گلخانه ای در هندوستان در سطح فعالیت های تحقیقاتی بوجود آمد. شاید یکی از علت های آن تاکید هندوستان و تامین مایحتاج غذایی خصوصا در محصولات غله ای می باشد. کشت گلخانه ای در برخی مناطق هندوستان عملا دوره کشت را از سه ماه به هشت ماه افزایش داده است. در مناطق شمال شرق هندوستان سازه های گلخانه ای به عنوان پایگاه مناسبی برای کشت های خارج از فصل در باران های شدید مورد استقبال قرار گرفته است. در دشت های شمالی جوانه زنی بذور سبزیجات و صیفی جات و گل ها خواه برای تهیه نشاء بازار و یا خواه برای تامین بذرهای با کیفیت مورد توجه قرار گرفته است. تکثیر قلمه گونه های گیاهانی که به سختی ریشه می دهند از اهمیت بالایی برخوردار است. در حال حاضر در سطح تجاری و برای تامین نیاز بازار داخل و صادرات چندین رقم از گل های زینتی کشت می گردند. از اواخر سال 1988 میلادی کشت های گلخانه ای در هندوستان شروع به رشد کرده اند. در برخی مناطق 100% تمرکز کشت منوط به کشت محصولاتی برای صادرات به کشورهای دیگر می باشد. از سال 1991 به بعد، 103 پروژه عظیم کشاورزی در برخی از مناطق هندوستان سرمایه گذاری کرده اند. همینک پیش بینی می شود 300 هکتار از اراضی هندوستان تحت پوشش گلخانه ای قرارگیرد که اکثر آنها جهت صادرات محصولات به خارج از هند می باشند.

تقسیم بندی گلخانه ها

سازه های گلخانه ای با تیپ های متفاوتی برای تولید محصولات مورد استفاده قرار می گیرند. هر چند هر سازه ای مزیت های منحصر به فرد خود را دارد. سازه های متفاوت بنا به نیازهای خاص منطقه ای طراحی می گردند. سازه های گلخانه ای بر اساس شکل، مواد بکار رفته در سازه و نوع پوشش و نحوه استفاده به موارد زیر تقسیم می گردند.

  • تیپ گلخانه ای بر اساس شکل

در این نوع تقسیم بندی شکل ساختارهای گلخانه ای به عنوان فاکتور اساسی در نظر گرفته می شود.

  • تیپ گلخانه ای بر اساس نحوه عملکرد

بر اساس نحوه عملکرد سیستم های گرمایشی و سرمایشی این نوع تقسیم بندی انجام می گیرد.

  • گلخانه ها بر اساس سازه

بر اساس مواد به کار رفته در سازه این نوع تقسیم بندی انجام می گیرد.

  • تیپ های گلخانه ای بر اساس مواد پوششی

پوشش گلخانه ای یکی از مهم ترین بخش های گلخانه محسوب می شود. این نوع پوشش می تواند تنظیم کننده مناسب دما، رطوبت و عبور نور در داخل گلخانه باشد. بر اساس نیازهای گلخانه و هزینه در واحد سطح مدل های متفاوتی از پوشش های گلخانه ای قابل استفاده است. اگر چه شرایط آب و هوایی و نیازهای شخصی نقش مهمی در انتخاب نوع پوشش دارد.

مزایای گلخانه

  • بسته به نوع گلخانه، نوع محصول وکنترل شرایط محیطی به میزان 10 تا 12 برابر میزان تولید افزایش می یابد.
  • بهبود شرایط محیطی برای کشت انواع محصولات گلخانه ای و زینتی
  • امکان تولید انواع گیاهان در هر فصل
  • امکان کشت خارج از فصل برای محصولاتی که در شرایط باز امکان کشت آن ها نیست.
  • امکان کنترل راحت تر بیماری ها و تولید ارقام بهتر
  • استفاده موثرتر از آفت کش ها و قارچ کش ها
  • کنترل و مصرف بهینه آب
  • با توجه به تامین شرایط محیطی معمولا بافت های گیاهی از استحکام قابل توجهی برخوردار می باشند.
  • امکان کشت های هیدروپونیک، آیروپونیک، کشت های عمودی و دیگر کشت های مدرن از طریق گلخانه قابل اجرا است.

گلخانه